Дүйнөлүк экономиканын татаал жана динамикалуу шартында, ар бир ишкер же компания өз өнүмдөрүн же кызматтарын сатуу үчүн жаңы мүмкүнчүлүктөрдү издөөгө умтулат. Кыргызстан сыяктуу өнүгүп келе жаткан базарлар үчүн бул өзгөчө маанилүү, анткени бизнестин кеңейиши көбүнчө туура өнөктөштөрдү – тактап айтканда, импортчуларды жана сатып алуучуларды – табууга көз каранды. Бирок, бул процессти тоонун чокусуна чыккандай эле оор жана татаал деп эсептегендер аз эмес. Көп учурда, потенциалдуу өнөктөштөрдү издөө убакытты талап кылган, кымбат жана натыйжасыз болушу мүмкүн. Мына ушул жерде бажы маалыматтары, соода маалыматтары жана жүк ташуу жазуулары сыяктуу заманбап инструменттер бизнестин өнүгүшүнө жардам берүүчү күчтүү курал катары кызмат кылат. Бул маалыматтарды колдонуу менен, кыргызстандык ишканалар дүйнөлүк базардагы өз ордун таап, атаандаштыкка туруштук берип, жаңы бийиктиктерге жете алышат.
Бул макала импортчуларды жана сатып алуучуларды табуунун маанисин, салттуу ыкмалардын чектөөлөрүн, бажы жана соода маалыматтарынын күчүн, ошондой эле бул маалыматтарды Кыргызстандын контекстинде кантип натыйжалуу колдонуу керектигин терең изилдейт. Биз сизге бул татаал жолду басып өтүүгө жардам бере турган практикалык кеңештерди жана стратегияларды сунуштайбыз. Максатыбыз – сизге бизнес мүмкүнчүлүктөрүн табуу үчүн керектүү билим жана куралдарды берүү, ошондо сиз атаандаштыкка жөндөмдүү боло аласыз.
Импортчуларды жана Сатып алуучуларды табуу бизнес өсүмдүгү, рынокту кеңейтүү жана кирешени көбөйтүү үчүн өтө маанилүү. Бул жөн гана товар сатуу эмес, бул туруктуу өнөктөштүктү куруу, жаңы географиялык аймактарга кирүү жана бизнес стратегиясын бекемдөө жөнүндө.
Биринчиден, рынокко жеткиликтүүлүк (market access) маселеси бар. Эгер сиздин өнүмүңүз дүйнөнүн башка бурчунда жогорку суроо-талапка ээ болсо, бирок сиз ал жакка кантип жетүүнү билбесеңиз, анда сиз чоң мүмкүнчүлүктөрдү жоготуп жатасыз. Импортчулар жергиликтүү рыноктун эрежелерин, керектөөчүлөрдүн каалоолорун жана логистикалык татаалдыктарын билишет. Алар сиздин өнүмүңүздү керектөөчүгө жеткирүүдө көпүрө болуп кызмат кылышат. Кыргызстандын өндүрүүчүлөрү үчүн бул ЕАЭБ өлкөлөрүнө, Европага же Азияга чыгууда өзгөчө маанилүү.
Экинчиден, атаандаштык артыкчылык (competitive advantage) түзүүгө жардам берет. Сиздин атаандаштарыңыз кимдерге сатаарын же кимдерден сатып алаарын билүү менен, сиз өз стратегияңызды тактап, атаандаштарыңыз жетпеген рынокторго кире аласыз. Бул маалыматтар сизге баа саясаты, өнүмдүн өзгөчөлүктөрү жана маркетинг кампаниялары боюнча негизделген чечимдерди кабыл алууга мүмкүндүк берет.
Үчүнчүдөн, тобокелдиктерди азайтуу (risk mitigation). Бир нече сатып алуучуларга же импортчуларга ээ болуу менен, сиз бир кардарга өтө көз каранды болуудан алыс болосуз. Эгер бир өнөктөш менен мамиле үзүлсө, башкалары сиздин бизнестин туруктуулугун камсыз кылат. Бул өзгөчө глобалдык экономикалык туруксуздук мезгилинде маанилүү.
Төртүнчүдөн, иш-аракеттерди кеңейтүү (scaling operations). Жаңы импортчуларды жана сатып алуучуларды табуу менен, сиз өндүрүшүңүздү көбөйтүп, экономикалык масштабды пайдаланып, бирдиктүү өнүмдүн наркын төмөндөтө аласыз. Бул өз кезегинде кирешенин өсүшүнө жана компаниянын туруктуулугуна алып келет. Кыргызстандын чакан жана орто бизнес ишканалары үчүн бул өсүш жолундагы негизги кадам болуп саналат.
Салттуу ыкмалар, мисалы, соода көргөзмөлөрүнө катышуу, муздак чалуулар же жөнөкөй тармактык байланыштар (networking), көп учурда натыйжасыз, убакытты талап кылган жана кымбат болуп саналат. Бул ыкмалар айрыкча глобалдык деңгээлде иш алып барууну көздөгөн ишканалар үчүн чоң чектөөлөрдү жаратат.
Соода көргөзмөлөрү жана жарманкелер: Булар жаңы байланыштарды түзүү үчүн жакшы мүмкүнчүлүктөрдү берет, бирок алардын кемчиликтери да бар. Биринчиден, алар кымбат. Стендди ижарага алуу, персоналды жөнөтүү, саякат чыгымдары жана маркетинг материалдары үчүн олуттуу инвестиция талап кылынат. Экинчиден, алар убакытты талап кылат. Бир нече күнгө созулган иш-чарага даярдануу жана катышуу бизнес процессинен көп убакытты алат. Үчүнчүдөн, алардын натыйжалуулугу дайыма эле жогору боло бербейт. Сиз жолуккан адамдардын баары эле сиздин потенциалдуу сатып алуучуларыңыз же импортчуларыңыз болбойт. Көргөзмөдөн кийинки байланыштардын сапаты ар кандай болушу мүмкүн.
Муздак чалуулар (cold calling) жана электрондук почталар: Бул ыкмалар өтө төмөн жооп берүү көрсөткүчүнө ээ. Көпчүлүк адамдар тааныш эмес номерлерге же электрондук почталарга жооп бербейт же аларды спам катары кабыл алышат. Потенциалдуу кардарлардын байланыш маалыматтарын табуу да өзүнчө бир көйгөй. Бул ыкмалар көп күчтү, убакытты жана ресурстарды талап кылат, бирок натыйжасы аз болот.
Жөнөкөй тармактык байланыштар (networking): Достор, кесиптештер же тааныштар аркылуу байланыш түзүү кээде пайдалуу болсо да, анын масштабы чектелүү. Сиздин тармагыңыз канчалык кең болсо да, ал дүйнөлүк базардагы бардык мүмкүнчүлүктөрдү камтый албайт. Мындан тышкары, бул байланыштар көбүнчө субъективдүү маалыматка негизделет жана объективдүү соода маалыматтарынын тактыгын бере албайт.
Жалпы рыноктук изилдөөлөр: Жалпы рыноктук изилдөөлөр өнүмгө суроо-талап барбы же жокпу деген жалпы түшүнүк бере алат, бирок алар конкреттүү импортчуларды же сатып алуучуларды аныктоодо жетишсиз. Алар ким сатып алып жатат, канча сатып алып жатат жана кайсы баада сатып алып жатат деген суроолорго жооп бере албайт. Бул так маалыматсыз, бизнес так максаттарды коюп, ресурстарды натыйжалуу бөлүштүрө албайт.
Ушул чектөөлөрдү эске алуу менен, ишканалар натыйжалуураак, так жана маалыматка негизделген ыкмаларды издөөгө аргасыз болушат. Мына ушул жерде бажы жана соода маалыматтарынын күчү алдыңкы планга чыгат.
Бажы маалыматтары жана Соода маалыматтары дүйнөлүк соода агымдарына майда-чүйдөсүнө чейин, текшерилүүчү түшүнүктөрдү берет, бул ишканаларга чыныгы сатып алуучуларды жана жеткирүүчүлөрдү аныктоого мүмкүндүк берет. Бул маалыматтар жөн гана сандар топтому эмес, бул глобалдык сооданын
Импортчуларды табуу бизнеске жаңы рынокторго чыгууга, сатуу көлөмүн көбөйтүүгө, атаандаштык артыкчылыкка ээ болууга жана тобокелдиктерди азайтууга мүмкүндүк берет. Бул туруктуу өсүү жана кеңейүү үчүн негизги фактор.
Бажы маалыматтары – бул өлкөлөр ортосундагы товарлардын кыймылы жөнүндөгү расмий жазуулар. Ал жүктөрдүн түрүн, көлөмүн, келип чыккан өлкөсүн, багытын жана кээде жөнөтүүчү менен алуучунун маалыматтарын камтыйт. Бул маалыматтар соода агымдарын талдоо үчүн колдонулат.
Негизги артыкчылыктары: так импортчуларды жана сатып алуучуларды аныктоо, рыноктук тренддерди түшүнүү, атаандаштарды талдоо, жеткирүү чынжырчасын оптималдаштыруу жана бизнес чечимдерин маалыматка негиздеп кабыл алуу.
Кыргызстанда импортчуларды табуу үчүн эл аралык соода маалымат платформаларын, Кыргызстандын бажы декларацияларынын жалпыланган маалыматтарын (эгер жеткиликтүү болсо), ошондой эле жергиликтүү соода-өнөр жай палаталарынын маалыматтарын колдонсо болот.
Жүк ташуу маалыматтары Кыргызстанда белгилүү бир продукциялардын кайсы компаниялар тарабынан импорттолуп же экспорттолуп жатканын, логистикалык маршруттарды жана көлөмдөрдү түшүнүүгө жардам берет. Бул потенциалдуу өнөктөштөрдү жана рыноктук суроо-талаптарды аныктоо үчүн баалуу.
Кээ бир соода маалымат платформалары жөнөтүүчү жана алуучу компаниялардын аталыштарын камтыйт. Бул аталыштарды колдонуп, компаниянын веб-сайты, LinkedIn же башка коомдук булактар аркылуу байланыш маалыматтарын табууга болот.
Соода маалыматтарын колдонуп, кайсы өлкөлөр же компаниялар белгилүү бир продукцияны туруктуу импорттоп жатканын аныктаса болот. Өзгөчө импорттун көлөмүнүн өсүшүн же жаңы импортчулардын пайда болушун талдоо менен потенциалдуу суроо-талаптарды тапса болот.
Соода маалыматтарынын тактыгы маалыматтын булагына жараша болот. Ишенимдүү платформалар көбүнчө расмий бажы органдарынан же жүк ташуучу компаниялардан алынган маалыматтарды колдонушат. Маалыматтарды ар кандай булактардан текшерүү жана эң акыркы маалыматтарга көңүл буруу маанилүү.
Ооба, ЧОБ үчүн соода маалыматтары өзгөчө пайдалуу, анткени алар чектелген ресурстар менен чоң рыноктук изилдөөлөрдү жүргүзүүгө мүмкүнчүлүк берет. Бул аларга так максаттуу рынокторду аныктоого жана ресурстарды натыйжалуу пайдаланууга жардам берет.
Ооба, соода маалыматтарын натыйжалуу анализдөө үчүн атайын соода чалгындоо платформалары (trade intelligence platforms) же бизнес-аналитика куралдары керек болушу мүмкүн. Алар чоң көлөмдөгү маалыматтарды иштеп чыгып, ыңгайлуу форматта көрсөтөт.