2024 Yılında Küresel Zeytinyağı İthalatındaki Artışın Nedenleri ve İspanya'nın Rolü Üzerine Kapsamlı Bir Analiz

Yönetici Özeti

2024 yılı, küresel zeytinyağı piyasasında dikkate değer değişimlere sahne olmuştur. 2023/24 hasat yılında (Ekim 2023 – Eylül 2024) küresel zeytinyağı ithalatı, hacimsel olarak mütevazı bir artış gösterse de, değer bazında önemli bir yükseliş kaydetmiştir. Bu durum, özellikle kilit Avrupa üretici ülkelerdeki ardışık düşük üretim yıllarından kaynaklanan yüksek fiyatların bir yansıması olmuştur. 2024/25 hasat yılına ilişkin projeksiyonlar ise daha iyimser bir tablo çizmekte; küresel üretimin toparlanması ve fiyatların istikrara kavuşması veya düşmeye başlamasıyla birlikte ithalat hacimlerinde daha belirgin bir artış beklenmektedir.

İthalat artışının temel nedenleri arasında, önceki hasatlardan kaynaklanan arz sıkıntılarının yol açtığı ve ithalat değerlerini yükselten yüksek fiyatlar; 2024/25 için üretim tahminlerindeki toparlanmanın hacme dayalı talebi tetiklemeye başlaması; ve zeytinyağı tüketimini destekleyen temel küresel sağlık eğilimleri arasındaki karmaşık etkileşim bulunmaktadır.

İspanya, 2022/23 ve 2023/24'teki üretim zorluklarına rağmen, 2023/24'te zeytinyağı ihracat değerini %54 oranında önemli ölçüde artırmıştır. Bu artış büyük ölçüde yüksek küresel fiyatlardan kaynaklanırken, ihracat hacmi sadece marjinal bir artış göstermiştir. Aynı zamanda, İspanya, iç talebi ve şişeleme ihtiyacını karşılamak için kendi zeytinyağı ithalatını da artırmış, bu da ülkenin hem büyük bir ihracatçı hem de ithalatçı olarak ikili rolünü vurgulamıştır. İspanya'nın 2024/25 için beklenen önemli üretim toparlanması, küresel arz ve fiyat dinamiklerini derinden etkileyecektir.

1. Giriş: Küresel Zeytinyağı Piyasası Bağlamı

2024 yılı, küresel zeytinyağı piyasasında önemli değer artışlarıyla karakterize edilen dinamik değişimlere tanıklık etmiştir. Kullanıcı tarafından sağlanan ihracat rakamları, Trademap verilerine 2023'te 12 MİLYAR 182 MİLYON 485 BİN ABD DOLARI olan ihraç edilen değerin 2024'te 15 MİLYAR 848 MİLYON 950 BİN ABD DOLARINA yükseldiğini göstermektedir. Bu, yıldan yıla yaklaşık %30'luk kayda değer bir artışa işaret etmektedir. Bu spesifik rakamlar milyonlar düzeyinde olsa da, Tridge ve Uluslararası Zeytin Konseyi (IOC) gibi kaynaklardan gelen daha geniş piyasa verileri, milyarlarca dolarlık toplam ihracat ve ithalat değerleri bildirmektedir. Bu durum, kullanıcının verilerinin belirli bir segment, bölge veya para birimi ölçeğine ait olabileceğini düşündürmektedir. Bununla birlikte, ihraç edilen değerdeki artış eğilimi, yükselen fiyatların genel piyasa anlatısıyla uyum içindedir.

Veri yorumlamasında netlik sağlamak için, "zeytin hasat yılı" kavramının anlaşılması kritik önem taşımaktadır. Bu terim, genellikle 'n' yılının 1 Ekim'inden 'n+1' yılının 30 Eylül'üne kadar olan dönemi ifade eder. Birçok istatistiğin iki takvim yılını kapsayabilen bu hasat yılı bazında raporlanması nedeniyle, bu ayrım piyasa dinamiklerinin doğru değerlendirilmesi için elzemdir.

Bu rapor, 2024'teki küresel zeytinyağı ithalat eğilimlerini derinlemesine inceleyecek, gözlemlenen hem değer hem de son zamanlarda hacim artışlarının altında yatan nedenleri analiz edecektir. Ayrıca, bu gelişen piyasada İspanya'nın büyük bir üretici, ihracatçı ve giderek artan bir ithalatçı olarak karmaşık rolüne özel bir odaklanma yapılacaktır.

2. 2024'te Küresel Zeytinyağı İthalat Dinamikleri

Küresel zeytinyağı ithalatı, 2023/24 hasat yılında hacim olarak sınırlı bir büyüme gösterirken, 2024/25 hasat yılı için daha belirgin bir toparlanma beklenmektedir.

• Genel İthalat Eğilimleri (2023/24 ve 2024/25 Projeksiyonları) 2023/24 hasat yılında (Ekim 2023 - Eylül 2024), başlıca piyasalar tarafından yapılan küresel zeytinyağı ithalatı, 2022/23 hasat yılına kıyasla hacim olarak %0,6'lık mütevazı bir artış göstermiştir. Başka bir kaynak ise Ekim 2023 ile Ağustos 2024 arasında %1,4'lük bir artışa işaret etmektedir. Toplam hacim açısından, 2023/24 hasat yılı için dünya ithalatı 1.015.000 ton olarak tahmin edilmiştir.

  2024/25 hasat yılına ilişkin projeksiyonlar daha iyimserdir. Başlıca ithalat piyasalarından yapılan zeytinyağı ithalatı, önceki hasat yılının aynı dönemine kıyasla Ekim 2024 ile Mayıs 2025 arasında %6,4 oranında artmıştır. Genel olarak, 2024/25 hasat yılı için ithalat ve ihracatın 1,2 milyon tonu aşması beklenmektedir. Avrupa Birliği (AB) zeytinyağı ithalatının da %15 artarak yaklaşık 240.000 tona ulaşması öngörülmektedir.

• Başlıca İthalatçı Ülkelerin İthalat Performansı (2023) 2023 yılında, İtalya zeytinyağının en büyük ithalatçı ülkesi olmuştur, 2,6 milyar dolarlık ithalat değeriyle yıllık bazda %13,95'lik bir artış kaydetmiştir. Onu Amerika Birleşik Devletleri (2,2 milyar dolar, yıllık %17,68 artış) ve İspanya (1,2 milyar dolar, yıllık %62,35 artış) izlemiştir. Diğer önemli ithalatçılar arasında Fransa (766,7 milyon dolar, yıllık %26,89 artış), Brezilya (600,4 milyon dolar, yıllık %7,26 artış), Portekiz (549,7 milyon dolar, yıllık %25,94 artış), Almanya (457,8 milyon dolar, yıllık %13,49 artış), Birleşik Krallık (414,5 milyon dolar, yıllık %31,07 artış), Japonya (328,6 milyon dolar, yıllık %11,23 artış) ve Kanada (290,8 milyon dolar, yıllık %6,01 artış) yer almıştır.

  Amerika Birleşik Devletleri, 2023/24 hasat yılında zeytinyağı ithalatında %1'lik bir artış, 2024/25 hasat yılının ilk üç ayında ise %4'lük bir artış kaydetmiştir. 2023/24'teki başlıca ABD tedarikçileri arasında İspanya (%9,8 artış), İtalya (%3 artış) ve Tunus (%50,3 artış) bulunmaktadır. Brezilya'nın zeytinyağı ithalatı 2023/24'te %11 düşmüştür, bu düşüşün temel nedeni artan üretici fiyatlarıdır, ancak 2024/25 için hacimde bir toparlanma beklenmektedir.

  Kullanıcının sağladığı ihracat değeri yaklaşık %30 oranında önemli bir artış gösterirken, ve bazı kaynaklar AB ihracatında önemli değer artışları (örneğin, 2023/24'te AB'nin ABD'ye ihracatında %64,6 artış ; 2023/24'te AB'nin Brezilya'ya ihracatında %44,9 artış ) gösterirken, 2023/24 hasat yılında küresel ithalat hacmi sadece marjinal bir büyüme (%0,6 ila %1,4 ) kaydetmiştir. Bu durum, değer artışının temel nedeninin ticareti yapılan miktardaki artıştan ziyade birim fiyatlardaki keskin yükseliş olduğunu göstermektedir. Bu, piyasa dinamiklerini anlamak için kritik bir ayrımdır. Yüksek fiyatlar, tüketicilerin ve şişeleyicilerin alımlarını azaltmasına veya alternatiflere yönelmesine neden olarak hacim büyümesini kısıtlamış olabilir.

  2024/25 için yapılan projeksiyonlar, ithalat hacimlerinde daha belirgin bir artışa işaret etmektedir (örneğin, başlıca piyasalar için %6,4 artış ; AB ithalatı için %15 artış ). Bu, sonraki hasat yılında (2024/25) değer odaklı büyümeden hacim odaklı büyümeye geçişin, beklenen üretim toparlanması ve zeytinyağı fiyatlarındaki düşüşle doğrudan ilişkili olduğunu göstermektedir. Arz arttıkça ve fiyatlar daha uygun hale geldikçe, yüksek maliyetler nedeniyle bastırılan tüketici talebinin toparlanması ve daha yüksek ithalat hacimlerine yol açması beklenmektedir. Bu, kıtlık ve şişirilmiş fiyatlar döneminden sonra piyasanın yeniden dengeye gelme çabasını yansıtmaktadır.

  2023/24'te küresel ithalat hacimlerinde mütevazı artışlar görülürken, İtalya, ABD ve İspanya gibi ülkeler ithalat değerlerinde önemli artışlar kaydetmiştir. İspanya'nın ithalat değeri %62'den fazla yükselmiştir. Bu, İspanya ve İtalya gibi büyük üretici ülkelerin bile, önceki hasat yıllarındaki kendi iç üretim eksiklikleri nedeniyle daha fazla ithalat yapmak (veya mevcut ithalat hacimleri için önemli ölçüde daha fazla ödeme yapmak) zorunda kaldığını göstermektedir. Bu durum, küresel piyasanın birbirine bağlılığını ve yerel üretim sorunlarının uluslararası ticarete nasıl yayılabileceğini, hatta geleneksel ihracatçıları bile iç talebi karşılamak veya şişeleme operasyonlarını sürdürmek için önemli ithalatçılar haline getirebileceğini vurgulamaktadır.

Aşağıdaki tablo, 2023 yılında başlıca ülkelerin zeytinyağı ithalat değerlerini ve yıllık bazdaki büyüme oranlarını sunmaktadır:

Tablo 1: Başlıca Ülkelerin Küresel Zeytinyağı İthalat Değeri ve Yıllık Büyüme Oranı (2023)

3. Küresel Zeytinyağı İthalatındaki Artışın Temel Faktörleri

Küresel zeytinyağı ithalatındaki artışın altında yatan nedenler, üretim dinamikleri, fiyat eğilimleri, tüketici talebi ve ticaret politikalarının karmaşık etkileşiminden kaynaklanmaktadır.

• Üretim Toparlanması ve Kıtlıklar 2023/24 hasat yılı için geçici rakamlar, küresel zeytinyağı üretiminde bir önceki yıla göre %7'lik bir düşüşle 2.564.000 tona ulaşıldığını göstermektedir. Aynı dönemde dünya tüketimi de %3 azalarak 2.780.000 tona gerilemiştir. Üretim ve tüketim arasındaki bu açık, piyasada sıkı bir arz ortamı yaratmıştır.

  Uluslararası Zeytin Konseyi (IOC) üyesi ülkeler genel olarak üretimde %10'luk bir artış kaydetse de , önemli bölgesel farklılıklar gözlemlenmiştir. İspanya'nın üretimi %28 artarak 854.000 tona, İtalya'nınki %36 artarak 328.500 tona ve Portekiz'inki %28 artarak 160.900 tona ulaşmıştır. Buna karşılık, Yunanistan'daki üretim %49 düşüşle 175.000 tona gerilemiştir.

  2024/25 hasat yılı için dünya üretiminin %32 oranında önemli bir artışla 3.375.500 tona ulaşması tahmin edilmektedir. Avrupa Komisyonu, 2024/25 için AB üretiminin %31 artarak 2 milyon metrik tona ulaşacağını ve bunun beş yıllık ortalamanın %9 üzerinde olacağını öngörmektedir. İspanya'nın, elverişli ilkbahar yağışları sayesinde üretimini %48 artırarak 1,26 milyon tona veya hatta 1,4 milyon tona (önceki kampanyaya göre %66 artış) ulaşması beklenmektedir. Yunanistan'ın 250.000 ton (%43 artış) ve Portekiz'in 177.000 ton (%10 artış) üretim yapması beklenmektedir. Ancak İtalya'nın üretimi sadece 240.000 ton olarak tahmin edilmekte, bu da %27'lik bir düşüşe işaret etmektedir veya geçen sezona göre %25 daha düşük bir seviyededir.

• Fiyat Gelişimi ve Tüketici Talebi Zeytinyağı fiyatları 2024'ün başlarında zirve yapmıştır. Örneğin, İspanya'nın Jaén bölgesinde sızma zeytinyağının fiyatı Ocak ortasında 100 kg başına 902,5 Euro'ya ulaşmıştır. 2023/24'te İspanyol zeytinyağı ihracatının ortalama fiyatı kilogram başına 8 Euro olup, bu bir önceki hasat yılına göre %57'lik bir artışı temsil etmekte ve Mart ayında kilogram başına 8,75 Euro ile zirve yapmıştır. Birim değerdeki bu artış, hacim büyümesi sınırlı olsa bile ithalat değerindeki önemli artışa doğrudan katkıda bulunmuştur.

  Fiyatlar Nisan 2024'ten itibaren düşüş eğilimine girmiştir. Mayıs 2025 itibarıyla, AB dışı AB zeytinyağı ihracatının ortalama birim değeri yıldan yıla %42,4 düşmüştür. İspanya'da, sızma zeytinyağı fiyatları Ekim 2024 başından bu yana %25'ten fazla düşerek Ocak 2025'te kilogram başına 4,40 Euro'ya gerilemiş, bu da Ocak ayındaki rekor yüksek seviyelere göre %51'lik bir düşüşü ifade etmektedir. Bu fiyat düzeltmesinin, yenilenen ilgiyi ve tüketimi teşvik etmesi beklenmektedir.

  Avrupa Komisyonu, AB genelinde zeytinyağı tüketiminde 2024/2025'te %7'lik bir artış beklemektedir; bu, son iki yıldaki %22'lik düşüşün ardından gelmektedir. Zeytinyağı Sektör Kurulu, İspanya'daki zeytinyağı tüketiminin mevcut kampanyada 480.000 tona ulaşacağını, bunun 2023/24'e göre %17 daha yüksek olacağını tahmin etmiştir. Dünya tüketiminin ise 2024/25'te %10 artarak 3.064.500 tona ulaşması beklenmektedir.

  Küresel zeytinyağı piyasası, artan sağlık bilinci ve daha sağlıklı yaşam tarzlarının benimsenmesiyle yönlendirilmektedir. Zeytinyağı, kolesterol seviyelerini düşürme, kalp hastalığını önleme ve zengin antioksidan özellikleriyle bilinmektedir. Akdeniz diyetinin popülaritesi, özellikle Amerika Birleşik Devletleri gibi pazarlarda talebi önemli ölçüde artırmaktadır. Zeytinyağının kullanımı, nemlendirici ve tıbbi özelliklerinden dolayı gıdanın ötesine, kişisel bakım ve ilaç sektörlerine de uzanmaktadır.

• Ticaret Politikaları ve Pazara Erişim Avrupa Birliği, daha geniş bir ticaret anlaşmasının parçası olarak ABD'nin sofralık zeytin ve zeytinyağına uyguladığı %15'lik gümrük vergilerini kabul etmiştir. Bu durum, özellikle İspanya'dan önemli bir rekabet kaybı uyarısı ve İtalya'dan zeytinyağı ihracatına 140 milyon Euro'luk bir etki tahminiyle tepkilere yol açmıştır. Bu gümrük vergileri, tedarik stratejilerini etkileyebilir ve potansiyel olarak talebi AB dışı üreticilere (örneğin, %10'luk temel gümrük vergisiyle karşı karşıya olan Türkiye ve Fas'a) yönlendirebilir.

  İtalya'nın ABD'ye ihracatı 2024'te 65 milyar Euro'ya ulaşmış, bu da ABD'yi İtalya'nın AB dışındaki en büyük ticaret ortağı yapmıştır. ABD'deki zeytinyağı fiyatları, gümrük vergilerinin maliyetinin yansıması nedeniyle yükselmiştir. Bazı İtalyan şirketleri, gümrük engellerini aşmak için ABD'de doğrudan yatırım yapmayı düşünmektedir.

  2023/24'teki küresel üretimdeki %7'lik düşüş , önceki düşük hasatlardan kalan düşük stoklarla (örneğin, İspanya'nın Ekim 2024'teki rezervleri Ekim 2023'e göre %37 daha düşük ) birleşince, önemli bir arz-talep dengesizliği yaratmıştır. Bu kıtlık, doğrudan 2023 sonları ve 2024 başlarında gözlemlenen rekor yüksek fiyatları tetiklemiştir. Bu şişirilmiş fiyatlar da, ithalat hacimleri durgun veya düşüşte olsa bile ithalat değerindeki artışa doğrudan neden olmuştur. Bu durum, arz yönlü ekonominin klasik bir etkisidir: nispeten esnek olmayan talep (zeytinyağının temel bir ürün olması ve sağlık algısı nedeniyle) ile azalan arz, fiyat artışlarına yol açar.

  Zeytinyağı tüketimindeki keskin düşüş (örneğin, AB'de iki yılda %22 düşüş ; Brezilya'da 2023/24'te %11 düşüş ) doğrudan yüksek fiyatlardan kaynaklanmıştır. Nisan 2024'ten itibaren başlayan sonraki fiyat düşüşleri , 2024/25 hasat yılı için beklenen tüketim toparlanmalarına (AB için %7, İspanya için %17, Dünya için %10 artış ) yol açmaktadır. Bu durum, zeytinyağı talebinin fiyat esnekliğini göstermektedir. Değerli bir ürün olmasına rağmen, sürekli yüksek fiyatlar tüketicileri alternatiflere (örneğin, tohum yağları ) yöneltmektedir. Fiyatlar daha erişilebilir hale geldikçe, bastırılan talep yeniden canlanmakta ve bu da artan alımlara ve dolayısıyla 2024/25 hasat yılında daha yüksek ithalat hacimlerine yol açmaktadır. Bu, kritik bir piyasa düzeltme mekanizmasıdır.

  Kısa vadeli fiyat dalgalanmalarının tüketim hacimlerini etkilemesine rağmen, zeytinyağı piyasasının temel büyüme faktörleri güçlü kalmaya devam etmektedir; özellikle artan sağlık bilinci ve Akdeniz diyetinin popülaritesi. Bu durum, fiyat dalgalanmaları anlık değişimlere neden olsa da, zeytinyağına olan temel talebin, algılanan sağlık faydaları nedeniyle sağlam ve büyümekte olduğunu göstermektedir. Bu uzun vadeli eğilim, piyasa toparlanması ve büyümesi için istikrarlı bir temel sağlamakta, fiyatlar normalleştiğinde talebin muhtemelen yukarı yönlü seyrini sürdürmesini garanti etmektedir. Bu, uzun vadeli yatırım ve piyasa istikrarı için önemli bir faktördür.

  ABD'nin AB zeytinyağına uyguladığı %15'lik gümrük vergileri , AB ihracatçıları için önemli bir rekabet dezavantajı yaratmaktadır. Bu gümrük vergisi, ticaret akışlarının yeniden yönlendirilmesine yol açabilir; ABD, Tunus ve Türkiye gibi AB dışı ülkelerden ithalatını artırabilir (daha düşük veya sıfır gümrük vergisiyle karşı karşıya oldukları için), AB üreticileri ise yeni pazarlar arayabilir veya ABD içinde yerel üretim düşüncesini değerlendirebilir. Bu durum, jeopolitik ve ticaret politikası kararlarının doğal piyasa güçlerini (üretim toparlanması gibi) nasıl geçersiz kılabileceğini ve yeni tedarik zinciri dinamikleri ile yatırım stratejileri yaratabileceğini vurgulamaktadır.

4. İspanya'nın Küresel Zeytinyağı Ticaretindeki Kilit Rolü

İspanya, küresel zeytinyağı piyasasında hem birincil üretici hem de önemli bir ticaret merkezi olarak benzersiz bir konuma sahiptir. Son dönemdeki piyasa dinamikleri, ülkenin bu karmaşık rolünü daha da belirginleştirmiştir.

• İspanya'nın İhracat Performansı (2023/24 Hasat Yılı) İspanyol zeytinyağı ihracatı, 2023/24 hasat yılında 6 milyar Euro'yu aşarak, bir önceki kampanyaya göre değer bazında %54'lük dikkat çekici bir artış kaydetmiştir. Bu önemli değer artışı, ihracat hacmindeki sadece küçük bir artışa rağmen gerçekleşmiştir (742.500 metrik ton, bu da 2022/23'e göre sadece 3.600 ton daha fazladır). Bu gelir artışının temel nedeni, kilogram başına 8 Euro olan yüksek ortalama ihracat fiyatı olmuştur; bu, bir önceki hasat yılına göre %57 daha yüksek olup, Mart ayında kilogram başına 8,75 Euro ile zirve yapmıştır. Bu ihracatın %69'unu sızma ve natürel sızma zeytinyağı oluşturmuştur.

• İspanya'nın Üretim Dinamikleri (2023/24 ve 2024/25 Projeksiyonları) İspanya'nın üretimi 2023/24'te %28 artarak 854.000 tona ulaşmıştır , bu da 2022/23'teki 666.000 tondan bir toparlanmadır. Ancak, bu hala düşük devreden stoklarla (2023/24 hasadından 186.000 ton, önceki yıla göre 248.000 ton) zorlu bir yıl olmuştur.

  Bölgenin en büyük üreticisi olan İspanya'nın, 2024/25 hasat yılı için üretiminde önemli bir artışla 1,26 milyon tona (%48 artış) veya hatta 1,4 milyon tona (%66 artış) ulaşması beklenmektedir. Bu toparlanma, elverişli ilkbahar yağışlarına bağlanmaktadır. Buna rağmen, başlangıçtaki iyimser tahminler (1,4-1,65 milyon ton) daha düşük yağ verimleri ve bazı geleneksel ve dik yamaçlı zeytinliklerdeki işgücü zorlukları nedeniyle düşürülmüştür.

• İspanya'nın İthalat Dinamikleri Ardışık düşük iç üretim yılları sonucunda, İspanya 2023/24'te şişeleyicilerin talebini karşılamak amacıyla kendi zeytinyağı ithalatını önemli ölçüde artırmıştır. İspanya'nın ithalatı hacim olarak %12, değer olarak ise %65 artarak 1,6 milyar Euro'ya ulaşmış, ortalama litre fiyatı 6,60 Euro olmuştur. Portekiz, İspanya'nın önde gelen tedarikçisi olmuştur (105.876 ton, 2022/23'e göre %41 artış), onu Tunus (54.172 ton) ve Türkiye (21.935 ton, %13 artış) izlemiştir.

  İspanya'nın 2023/24'teki rolü paradoksal bir görünüm sergilemiştir: yüksek fiyatlar nedeniyle ihracat değerinde önemli bir artış, aynı zamanda iç üretim eksikliklerini telafi etmek ve küresel bir şişeleyici ve ihracatçı konumunu sürdürmek için kendi ithalatında önemli bir artış yaşanmıştır. Bu durum, sofistike bir piyasa stratejisine işaret etmektedir. Düşük üretim hacimlerine rağmen, İspanya küresel fiyat artışından yararlanarak ihracat gelirini maksimize etmiştir. Aynı zamanda, şişeleme endüstrisi ve iç tüketim için sürekli tedarik sağlamak amacıyla önemli bir ithalatçı haline gelmiştir. Bu, İspanya'nın sadece zeytin üreticisi olarak değil, aynı zamanda zeytinyağının işlenmesi, harmanlanması ve yeniden ihraç edilmesi için kritik bir merkez olarak stratejik önemini göstermektedir; arz kısıtlamalarına uluslararası kaynaklardan tedarik sağlayarak uyum sağlamıştır. Bu karmaşık dinamik, ülkenin piyasa direncini ortaya koymaktadır.

  İspanya'nın 2024/25 için öngörülen %48-66'lık üretim artışı , beklenen küresel fiyat düşüşlerinin (örneğin, Jaén fiyatları Ocak 2024'ten bu yana yarıya inmiştir ; 2025'in ilk çeyreğinde 4-5 Euro/kg'ye düşmesi beklenmektedir ) önemli bir faktörüdür. İspanya dünyanın en büyük üreticisi olduğundan, hasadı küresel arzı önemli ölçüde etkilemektedir. İspanyol üretimindeki güçlü bir toparlanma, arz kısıtlamalarını doğrudan hafifleterek fiyatların düşmesine yol açmaktadır. Bu düşük fiyatlar da, İspanya'daki iç tüketimi (2024/25 için %17 artış beklenmektedir ) ve genel küresel tüketim toparlanmasını teşvik etmektedir. Bu, İspanya'nın küresel zeytinyağı piyasasının arz-talep dengesi ve fiyat seyri üzerindeki büyük etkisini göstermektedir.

Aşağıdaki tablo, İspanya'nın zeytinyağı üretim, ihracat ve ithalat eğilimlerini (2022/23 - 2024/25 Projeksiyonları) sunmaktadır:

Tablo 2: İspanya'nın Zeytinyağı Üretim, İhracat ve İthalat Eğilimleri (2022/23 - 2024/25 Projeksiyonları)

5. 2025 İçin Görünüm ve Stratejik Çıkarımlar

Zeytinyağı piyasası, 2024'te başlayan önemli değişimlerle birlikte 2025'e doğru ilerlerken, çeşitli faktörler gelecekteki eğilimleri şekillendirecektir.

• Devam Eden Fiyat Ayarlamaları Nisan 2024'ten bu yana gözlemlenen zeytinyağı fiyatlarındaki düşüş eğiliminin 2025'te de devam etmesi beklenmektedir. Tahminler, İspanya'da fiyatların 2025 başlarında litre başına 4-5 Euro'ya düşebileceğini göstermektedir. Bu durum, özellikle İspanya'daki önemli üretim toparlanmasından kaynaklanmaktadır.

• Tüketim Toparlanması ve Piyasa Yeniden Dengelenmesi Fiyatlar daha uygun hale geldikçe, küresel tüketimin 2024/25 hasat yılında önemli ölçüde toparlanması beklenmektedir. Arz ve talep arasındaki bu yeniden dengeleme, 2023/24'teki değer odaklı büyümenin ötesine geçerek ticaret hacimlerinde artışa yol açacaktır.

• Ticaret Akışlarındaki Değişimler İspanya gibi büyük üreticilerden artan arz, kilit üretici ülkelerde yabancı zeytinyağına olan talebi muhtemelen bastıracaktır. Ancak, Tunus gibi AB dışı ülkelerden yapılan ithalatın, özellikle İtalya'nın azalan iç üretimi nedeniyle artmaya devam etmesi beklenmektedir. ABD'nin AB zeytinyağına uyguladığı gümrük vergilerinin etkisi , ABD'li ithalatçılar için tedarik kaynaklarının daha da çeşitlendirilmesine ve AB'li üreticilerin ABD'de stratejik yatırımlar yapmasına yol açabilir.

• Stok Toparlanması 2024/25 hasat yılı için kapanış stoklarının 450.000 tonu aşması beklenmektedir, bu da önceki yıllara göre kayda değer bir artıştır. İspanya'nın kapanış stoklarının 271.000 tona ulaşması beklenmektedir, bu da önceki kampanyanın 186.000 tonundan oldukça yüksektir. Bu rezervlerin yeniden inşası, piyasa istikrarına katkıda bulunacaktır.

• Piyasa Katılımcıları İçin Öneriler

  • İthalatçılar İçin: Fiyat eğilimlerini yakından takip ederek düşen fiyatlardan faydalanarak hacimleri güvence altına almaları önerilir. Potansiyel ticaret politikası etkileri göz önüne alındığında tedarik kaynaklarını çeşitlendirmek önemlidir.

  • İhracatçılar İçin (özellikle AB): Düşen fiyat ortamında rekabetçi kalabilmek için fiyatlandırma stratejilerini uyarlamaları gerekmektedir. Gümrük vergilerinin etkilerini azaltmak için yeni pazarları keşfetmeleri veya kilit ithalat bölgelerinde yerel operasyonları düşünmeleri faydalı olabilir.

  • Üreticiler İçin: Düşen fiyatlar karşısında kârlılığı sürdürmek için verim optimizasyonuna ve maliyet yönetimine odaklanmaları önemlidir. Uzun vadeli üretim istikrarını sağlamak için sürdürülebilir uygulamalara yatırım yapmaları tavsiye edilir.

  Üretim toparlanması ve fiyat düşüşleriyle ilgili kaynaklardaki tutarlı mesaj , piyasanın iki zorlu yılın ardından normalleşme aşamasına girdiğini göstermektedir. Bu normalleşme, bir satıcı piyasasından (yüksek fiyatların düşük hacimleri telafi ettiği) daha dengeli veya hatta bir alıcı piyasasına geçiş anlamına gelmektedir. Piyasa katılımcıları için odak noktası, kıt arzı herhangi bir fiyata güvence altına almaktan, verimlilik ve hacim için tedarik zincirlerini optimize etmeye kayacaktır. Bu, tüm sektör için önemli bir stratejik dönüm noktasıdır.

  Genel AB üretiminin toparlanması beklenirken, İtalya'nın sürekli üretim düşüşü , ülkenin önemli bir ithalatçı olarak kalacağı ve potansiyel olarak Tunus gibi AB dışı tedarikçilere olan bağımlılığını artıracağı anlamına gelmektedir. Bu durum, küresel eğilimlerin önemli bölgesel nüansları gizlediğini göstermektedir. Genel bir toparlanmaya rağmen, belirli ülkeler ithalat bağımlılığını gerektiren süregelen zorluklarla karşılaşabilir. Bu durum, diğer ihracatçı ülkeler (örneğin Tunus) için fırsatlar yaratmakta ve sadece toplu rakamlara güvenmek yerine ayrıntılı piyasa analizine duyulan ihtiyacın altını çizmektedir.

  ABD gümrük vergileri sadece bir maliyet değil, aynı zamanda Avrupa şirketlerinin ABD'de potansiyel doğrudan yatırımları da dahil olmak üzere stratejik değişiklikler için bir katalizördür. Bu durum, ticaret engellerinin başlangıçta yıkıcı olsa da, şirketleri tedarik zinciri ve pazara giriş stratejilerini yenilemeye zorlayabileceğini göstermektedir. Bazı firmalar, maliyetleri absorbe etmek yerine, yerel üretim veya şişeleme tesisleri kurarak gümrük vergisini aşmayı tercih edebilir; bu da zeytinyağı sektöründeki uzun vadeli ticaret kalıplarını ve yatırım akışlarını değiştirebilir.

6. Sonuç

2024'te küresel zeytinyağı ithalatındaki artış çok yönlü bir olgu olmuştur. 2023/24 hasat yılında, birincil itici güç, özellikle büyük üretici bölgelerdeki ardışık üretim kıtlıkları ve düşük devreden stokların doğrudan bir sonucu olarak rekor yüksek fiyatlar nedeniyle değerdeki artış olmuştur. Bu dönemde ithalat hacimleri sadece marjinal artışlar gösterse de, piyasa sınırlı arzı güvence altına almak için daha yüksek fiyatlar ödeme istekliliği ile karakterize edilmiştir. İspanya'nın ihracatı, mütevazı hacim büyümesine rağmen rekor gelirler elde ederek bu durumu örneklemiştir.

2024/25 hasat yılı ilerledikçe, piyasa önemli bir yeniden dengeleme sürecinden geçmektedir. İspanya liderliğindeki güçlü üretim toparlanması, fiyatlarda aşağı yönlü bir düzeltmeyi tetiklemektedir. Bu uygun fiyatlandırma da, küresel tüketimde beklenen bir toparlanmayı ve dolayısıyla ithalat hacimlerinde daha önemli bir artışı teşvik etmektedir.

Zeytinyağı piyasası direnç ve uyarlanabilirlik göstermektedir. Son yıllar kıtlık ve fiyat enflasyonu ile tanımlanırken, 2024 toparlanma ve normalleşmeye doğru bir dönüm noktasını işaret etmektedir. Ancak, bölgesel üretim farklılıkları ve ABD gümrük vergileri gibi ticaret politikalarının etkisi, ticaret akışlarını şekillendirmeye devam etmekte ve piyasa katılımcılarından çevik stratejiler gerektirmektedir. Artan sağlık bilincinin körüklediği talebin temel gücü, kısa vadeli dalgalanmaları aşarken sektör için olumlu bir uzun vadeli görünüm sunmaktadır.

Raporda kullanılan kaynaklar :

internationaloliveoil.org
World Market of Olive Oil and Table Olives - Data From December ...
Yeni pencerede açılır

internationaloliveoil.org
World market of olive oil and table olives - Data from October 2024 ...
Yeni pencerede açılır

oliveoiltimes.com
European Olive Oil Exports Bounce Back
Yeni pencerede açılır

critida.com
Olive Oil prices in 2025 – the reasons why the olive oil prices dropped - CRITIDA
Yeni pencerede açılır

certifiedorigins.com
Olive Oil Market Report - Certified Origins
Yeni pencerede açılır

critida.com
Olive Oil prices in 2025 – the reasons why the olive oil prices dropped - CRITIDA
Yeni pencerede açılır

certifiedorigins.com
Olive Oil Market Report - Certified Origins
Yeni pencerede açılır

internationaloliveoil.org
Olive Oil Sector Statistics – June/July 2025 - International Olive ...
Yeni pencerede açılır

internationaloliveoil.org
World Market of Olive Oil and Table Olives - Data From December ...
Yeni pencerede açılır

oliveoiltimes.com
European Olive Oil Exports Bounce Back
Yeni pencerede açılır

critida.com
Olive Oil prices in 2025 – the reasons why the olive oil prices dropped - CRITIDA
Yeni pencerede açılır

certifiedorigins.com
Olive Oil Market Report - Certified Origins