Türkiye'nin Gürcistan'a İhracatının Kapsamlı Analizi: Eğilimler, Temel Sektörler ve Gelecek Fırsatlar
Türkiye'nin Gürcistan'a yönelik ihracat performansı, son yıllarda sergilediği tutarlı büyüme ve Türkiye lehine gelişen önemli ticaret fazlası ile dikkat çekmektedir. İki ülke arasındaki ikili ticaret hacmi sürekli olarak artış göstermiş, 2023 yılında 3 milyar dolar hedefine ulaşılmış ve 2024 yılı için 5 milyar dolarlık iddialı bir hedef belirlenmiştir. Bu rapor, Türkiye'nin Gürcistan'a ihraç ettiği başlıca ürün kategorilerini ve sektörlerini detaylı bir şekilde incelemekte, yüksek potansiyel barındıran alanları vurgulamaktadır. Serbest Ticaret Anlaşması (STA) gibi ikili işbirliği mekanizmalarının bu ticari ilişkinin temelini oluşturduğu açıktır. Rapor, gelecekteki ihracat büyümesi ve yatırım için önemli fırsatları ortaya koyarken, mevcut zorluklara ve dikkate alınması gereken hususlara da değinmektedir. İkili ticaretin daha da geliştirilmesi için stratejik öneriler sunulmaktadır.
Türkiye-Gürcistan İkili Ticaret İlişkilerine Genel Bakış
Türkiye, Gürcistan için tarihsel olarak ve günümüzde kilit bir ticaret ortağı konumundadır. Bu köklü ilişki, iki ülke arasındaki derin ekonomik bağların ve coğrafi yakınlığın bir göstergesidir. İkili ticaret çerçevesi, 21 Kasım 2007 tarihinde imzalanan ve o tarihten bu yana istikrarlı ticaret büyümesini ve istikrarlı bir ticari ortamı teşvik etmede etkili olan Serbest Ticaret Anlaşması (STA) ile güçlendirilmiştir.
Yıllara Göre Ticaret Hacmi ve Dengesi (Milyon Dolar)
| YIL | İHRACAT (Milyon Dolar) | İTHALAT (Milyon Dolar) | HACİM (Milyon Dolar) | DENGE (Milyon Dolar) |
|---|---|---|---|---|
| 2019 | 1.600 | 272 | 1.800 | 1.328 |
| 2020 | 1.406 | 190 | 1.596 | 1.216 |
| 2021 | 1.823 | 322 | 2.145 | 1.501 |
| 2022 | 2.370 | 435 | 2.806 | 1.935 |
| 2023 | 2.570 | 400 | 2.970 | 2.170 |
| 2024 (Ocak-Ağustos) | 1.762 | 287 | 2.049 | 1.474 |
Yukarıdaki tablo, Türkiye'nin Gürcistan'a ihracatının sürekli bir artış gösterdiğini ve ticaret dengesinin Türkiye lehine pozitif seyrettiğini ortaya koymaktadır. Örneğin, 2019'da Türkiye'nin Gürcistan'a ihracatı 1,6 milyar dolar iken, ithalatı 272 milyon dolar olarak gerçekleşmiş ve ikili ticaret hacmi 1,8 milyar dolar olmuştur. 2023 yılında ise ihracat 2,57 milyar dolara ulaşırken, ithalat 400 milyon dolar seviyesinde kalmış, bu da 2,97 milyar dolarlık bir ticaret hacmi ve Türkiye lehine 2,17 milyar dolarlık önemli bir ticaret fazlası ile sonuçlanmıştır. 2024 yılının ilk sekiz aylık verileri de bu güçlü performansı sürdürmekte, ihracat 1,762 milyar dolar, ithalat 287 milyon dolar ve ticaret dengesi 1,474 milyar dolar olarak kaydedilmiştir.
Bu verilerin gösterdiği tutarlı yıllık ihracat artışı ve sürekli olarak 1,2 milyar doları aşan pozitif ticaret dengesi, Türkiye'nin Gürcistan pazarındaki güçlü rekabet avantajını ve Türk tedarik zincirlerinin Gürcistan ekonomisine derin entegrasyonunu ortaya koymaktadır. Gürcistan'ın ithalata olan bağımlılığı Türkiye'nin birincil tedarikçi rolünü daha da pekiştirmektedir. Bu durum, Türk ürünlerinin sadece kalite ve fiyat açısından rekabetçi olmakla kalmayıp, aynı zamanda Gürcistan pazarının çeşitli taleplerini etkili bir şekilde karşıladığını göstermektedir. Türk işletmeleri için bu, istikrarlı ve alıcı bir pazar anlamına gelirken, politika yapıcılar için başarılı bir ekonomik etkileşim modelini işaret etmektedir.
İki ülke arasındaki ticaret hacminin 2023 yılında 3 milyar dolar hedefine ulaşmasının ardından, 2024 yılı için 5 milyar dolarlık iddialı bir hedefin belirlenmesi, hem Türk hem de Gürcü yetkililerin stratejik niyetinin açık bir göstergesidir. Bu, büyümenin sadece piyasa odaklı bir olgu olmadığını, aynı zamanda ikili politika uyumu ve ticaret ve yatırımı teşvik etmeye yönelik ortak çabalarla aktif olarak desteklendiğini düşündürmektedir. Bu ileriye dönük hedef, Gürcistan'ın Türkiye'nin daha geniş bölgesel ekonomik gündemi içindeki stratejik önemini vurgulamaktadır. Mevcut ticaret kolaylaştırma mekanizmalarının, örneğin STA ve Bakü-Tiflis-Kars (BTK) demiryolu gibi lojistik rotaların, önemli bir genişlemeyi destekleyecek kadar sağlam olduğu anlamına gelmektedir. Bu kararlılık, daha büyük ölçekli yatırımları ve işbirliği projelerini teşvik ederek Türkiye'nin Güney Kafkasya'daki ekonomik etkisini daha da sağlamlaştırabilir.
Türkiye'nin Gürcistan'a İhracatındaki Eğilimler
İhracat Büyüme Oranlarının Analizi
Türkiye'nin Gürcistan'a ihracatı, son beş yılda yıllık ortalama %6'lık kayda değer bir büyüme sergilemiştir. Bu tutarlı büyüme yörüngesi, COVID-19 salgını gibi küresel ekonomik dalgalanmaların (2020'de Gürcistan'da derin bir resesyona yol açan) ortasında bile ikili ticaret ilişkisinin sağlamlığını vurgulamaktadır. Türkiye'nin ihracatı 2020'de pandemi etkisiyle geçici olarak %10 daralma yaşasa da, 2021'de %20'lik güçlü bir artışla hızla toparlanmış ve son 8 yılın en yüksek ihracat değerine ulaşmıştır. Bu hızlı toparlanma, temel talep gücünü ve tedarik zinciri esnekliğini ortaya koymaktadır.
Veriler, Gürcistan'ın 2020'de COVID-19 salgını nedeniyle derin bir resesyona girmesine rağmen, Türkiye'nin Gürcistan'a ihracatının yalnızca geçici ve küçük bir düşüş yaşadığını, ardından hızla toparlanarak pandemi öncesi seviyeleri aştığını açıkça göstermektedir. Bu durum, ticaret ilişkisinin yüksek derecede dayanıklılığa sahip olduğunu, Türk mallarına yönelik güçlü bir temel talep olduğunu ve iki ülke arasında sağlam, uyarlanabilir tedarik zincirlerinin bulunduğunu göstermektedir. Bu dayanıklılık, Gürcistan'ı Türk ihracatçılar için uluslararası ticaretle ilişkili riskleri azaltan, özellikle güvenilir ve çekici bir pazar haline getirmektedir. Aynı zamanda, mevcut ikili çerçevelerin ve iş ağlarının ekonomik darbeleri hafifletme ve hızlı toparlanmayı kolaylaştırma konusundaki etkinliğini de vurgulamaktadır.
İhracat Performansının Arkasındaki Temel Etkenler
- Coğrafi Yakınlık ve Lojistik Avantajlar: Türkiye ile Gürcistan arasındaki yakın coğrafi konum ve köklü lojistik rotalar, nakliye maliyetlerini ve transit sürelerini önemli ölçüde azaltarak Türk ürünlerini oldukça rekabetçi kılmaktadır.
- Serbest Ticaret Anlaşması (STA): STA'nın kapsamlı yapısı, özellikle çoğu sanayi ürünü için gümrük vergilerinin kaldırılması, Gürcistan pazarına giren Türk malları için önemli bir rekabet avantajı sağlamaktadır.
- Gürcistan'ın İthalat Bağımlılığı ve Artan Talebi: Gürcistan ekonomisi, ithalata bağımlılık ve özellikle Tiflis gibi kentsel merkezlerde artan tüketici harcamalarıyla gelişen bir perakende sektörü ile karakterize edilmektedir. Bu sürekli talep, geniş bir yelpazedeki Türk ürünleri için alıcı bir pazar yaratmaktadır.
Bölgesel İhracat Potansiyelinin Yetersiz Kullanımı
Önemli bir gözlem, Türkiye'nin Doğu Karadeniz bölgesinden Gürcistan'a yapılan ihracatın, bölgenin önemli lojistik avantajlarına ve doğrudan sınır komşuluğuna rağmen, Türkiye'nin ülkeye yaptığı toplam ihracatın orantısız derecede düşük bir kısmı olan %6'sını oluşturmasıdır. Bu durum, coğrafi yakınlığın ve STA'nın faydalarının Türkiye içinde bölgesel düzeyde yeterince değerlendirilmediğini göstermektedir. Dolayısıyla, Türkiye'nin doğu illerinden Gürcistan'a yapılan ihracatı artırmak için önemli bir kullanılmayan potansiyel bulunmaktadır. Hedefli bölgesel girişimler uygulamak, doğrudan işten işe bağlantıları teşvik etmek ve bu sınır bölgelerindeki işletmeler arasında farkındalığı artırmak, önemli ek ticaret hacimlerini ortaya çıkarabilir, Türkiye'nin ihracatçı tabanını çeşitlendirebilir ve yerelleşmiş ekonomik kalkınmayı teşvik edebilir.
Türkiye'den Gürcistan'a Temel İhracat Sektörleri ve Ürünleri
Başlıca Ürün Kategorilerinin Detaylı Dökümü
Türkiye'nin Gürcistan'a ihracat portföyü, Türk üretim yeteneklerinin genişliğini ve Gürcistan pazarının ihtiyaçlarını yansıtan çok çeşitli endüstriyel, tüketim ve özel malları kapsamaktadır. Makine, plastik, demir-çelik eşya ve otomotiv gibi başlıca dört sektör, 2021 yılında Türkiye'nin Gürcistan'a yaptığı toplam ihracatın %35'ini oluşturarak, ticaret ilişkisindeki temel rollerini vurgulamaktadır.
| Ürün Kategorisi | Açıklama | İlişkili Değer/Büyüme Oranı |
|---|---|---|
| Makinalar, Mekanik Cihazlar ve Aletler | Gürcistan'ın endüstriyel ve operasyonel ekipman talebini gösteren tutarlı bir kategori. | İlk 4 sektörün %35'ini oluşturur |
| Plastikler ve Mamulleri | Hammadde, yarı mamul ve bitmiş plastik ürünlere olan talebi yansıtır. | İlk 4 sektörün %35'ini oluşturur |
| Demir veya Çelikten Eşya | İnşaat, altyapı ve çeşitli endüstriler için temel. | İlk 4 sektörün %35'ini oluşturur |
| Elektrikli Makina ve Cihazlar | Çeşitli tüketici ve endüstriyel elektrikli ürünleri kapsar. | |
| Motorlu Kara Taşıtları (ve Parçaları) | Hem araç satışlarını hem de otomotiv endüstrileri için tedarik zincirini gösteren önemli bir sektör. | İlk 4 sektörün %35'ini oluşturur |
| Eczacılık Ürünleri | Özellikle son düzenleyici değişikliklerden sonra önem kazanmıştır. | |
| Mineral Yakıtlar ve Yağlar | Gürcistan'ın enerji ithalat ihtiyaçlarını karşılamaktadır. | |
| Alüminyum ve Alüminyumdan Eşya | İnşaat, ambalaj ve imalatta kullanılır. | |
| Kağıt ve Karton Eşyası | Ambalaj, baskı ve tüketici kullanımı için temel. | |
| Örme Giyim Eşyası ve Aksesuar | Tekstil ürünlerine yönelik tüketici talebini yansıtır. | |
| Kalay ve Mamulleri | Sanayi veya imalat talebini gösteren, yüksek büyüme oranına sahip spesifik bir ürün grubu. | Son 5 yılda yıllık ortalama %10 büyüme ile 159 milyon $ |
| Odun Hamuru | Kağıt veya ilgili endüstrilerde talebi gösteren yüksek ihracat hacmine sahip. | 131 milyon $ hacim |
| Sanat Eserleri | Artan kültürel alışverişi veya gelişen lüks mal pazarını düşündüren önemli büyüme. | Son 5 yılda %49 büyüme |
| Müzik Enstrümanları | Büyüyen bir tüketici pazarını veya eğitim talebini gösteren güçlü büyüme. | Son 5 yılda %28 büyüme |
Yüksek Büyüme Gösteren Spesifik Ürünlerin Tespiti
Bu geniş kategorilerin ötesinde, son eğilimlerin analizi, dikkat çekici bir büyüme sergileyen belirli ürünleri ortaya koymakta ve yükselen piyasa taleplerine ve başarılı niş pazarlara nüfuz etmeye işaret etmektedir. Son 5 yılda yüksek büyüme gösteren ürünler şunlardır:
- Kalay ve mamulleri: Bu grup öne çıkmakta, yıllık ortalama %10'luk etkileyici bir artışla 159 milyon dolara ulaşarak en yüksek ihracat değeri büyümesini elde etmiştir. Bu, Gürcistan'da belirli bir endüstriyel veya imalat talebini düşündürmektedir.
- Odun hamuru: 131 milyon dolarlık hacimle ihracat büyüklüğünde ikinci sırada yer alarak kağıt veya ilgili endüstrilerde talebi göstermektedir.
- Sanat eserleri: %49 gibi dikkat çekici bir büyüme sergileyerek artan kültürel alışverişi veya lüks mallar için gelişen bir pazarı düşündürmektedir.
- Müzik aletleri: %28'lik güçlü bir büyüme göstererek büyüyen bir tüketici pazarına veya eğitim talebine işaret etmektedir.
Bu veriler, Türkiye'nin endüstriyel tabanı göz önüne alındığında makine, plastik ve otomotiv gibi sektörlerin hakimiyetinin beklenen bir durum olduğunu göstermektedir. Ancak, kalay, odun hamuru, sanat eserleri ve müzik aletleri gibi görünüşte niş ürünlerde gözlemlenen olağanüstü büyüme oranları, pazarın daha derinlemesine nüfuz ettiğini işaret etmektedir. Bu, Türk ihracatçılarının sadece büyük hacimli, geleneksel mallara güvenmekle kalmayıp, aynı zamanda Gürcistan pazarındaki spesifik, gelişen talepleri başarıyla tespit edip bunlardan faydalandığını göstermektedir. Bu niş pazarlara doğru çeşitlenme eğilimi, Türk ihracatçılarının uyum yeteneğini ve keskin pazar zekasını ortaya koymaktadır. Bu durum, en belirgin kategorilerin ötesinde hedeflenen pazar araştırmasının oldukça karlı, özel fırsatları ortaya çıkarabileceğini ve daha küçük veya uzmanlaşmış Türk işletmelerini Gürcistan pazarını keşfetmeye teşvik edebileceğini düşündürmektedir.
2022 yılının başlarında yapılan ve Türkiye'de ruhsatlı ilaçların Gürcistan tarafından tanınmasını sağlayan düzenleme, bu yüksek değerli sektör için önemli bir pazar açılımı ve gelecek ihracat büyümesi için yüksek potansiyelli bir alanı temsil etmektedir. Bu düzenleyici uyum, önemli bir tarife dışı engeli etkin bir şekilde ortadan kaldıran doğrudan ve etkili bir politika müdahalesidir. Bu hamle, Gürcistan hükümetinin ilaç tedarikini çeşitlendirme ve Türk ürünlerinin kalitesinden ve maliyet etkinliğinden yararlanma konusunda bilinçli bir çaba gösterdiğini işaret etmektedir. Gürcistan'ın halihazırda hazırlanan ilaç ithalatı göz önüne alındığında, bu politika değişikliği Türk ilaç şirketlerinin yüksek değerli bir pazar segmentinde doğrudan rekabet etmesini kolaylaştıracak ve genel ikili ticaret değerine önemli ölçüde katkıda bulunarak Türkiye'nin ihracat sepetini daha yüksek değerli mallara doğru çeşitlendirecektir.
İhracat Potansiyeli ve Kullanılmayan Fırsatların Analizi
Önemli Kullanılmayan İhracat Potansiyeline Sahip Sektörlerin Tespiti
Türkiye'nin Gürcistan'a ihracatındaki güçlü büyümeye rağmen, önemli bir kullanılmayan potansiyel bulunmaktadır. Uluslararası Ticaret Merkezi (ITC) verilerine göre, Türkiye'nin Gürcistan'a tahmini 1,8 milyar dolar ek ihracat potansiyeli bulunmaktadır. Bu durum, mevcut ihracat seviyelerinin pazarın absorpsiyon kapasitesinin altında olduğunu ve önemli bir genişleme alanı olduğunu göstermektedir.
Yüksek Potansiyele Sahip Temel Sektörler:
- Motorlu kara taşıtları ve aksamları: Bu kategori, potansiyel ve fiili ihracat arasındaki en büyük mutlak farkı göstererek, ek 605,4 milyon dolarlık potansiyel ile öne çıkmaktadır. Bu, Türk tedarikçileri tarafından henüz tam olarak karşılanmayan güçlü bir temel talep olduğunu düşündürmektedir.
- Makine ve elektrikli ekipmanlar: Bu sektörler, Gürcistan'daki devam eden endüstriyel ve altyapı geliştirme ihtiyaçlarını gösteren güçlü potansiyelini sürdürmektedir.
- Plastik ve kauçuk: Çeşitli imalat ve tüketici uygulamaları tarafından yönlendirilen önemli bir büyüme alanı mevcuttur.
- Demir-çelik: Halihazırda önemli bir ihracat kategorisi olmasına rağmen, hala önemli ölçüde kullanılmayan potansiyele sahiptir ve Türk çelik ürünlerine yönelik daha fazla talep olduğunu düşündürmektedir.
- Hayvansal-Bitkisel Yağlar: Gıda işleme ve tüketici pazarlarında fırsatlar olduğunu gösteren yüksek potansiyelli bir sektör olarak tanımlanmıştır.
ITC'nin belirttiği 1,8 milyar dolarlık önemli kullanılmayan ihracat potansiyelinin varlığı, özellikle motorlu taşıtlar gibi yüksek değerli sektörlerde, mevcut ihracat seviyelerinin pazar doygunluğundan ziyade, yetersiz pazar farkındalığı, ele alınmayan tarife dışı engeller veya Türk ihracatçılarından hedeflenen stratejik katılım eksikliği gibi faktörlerle sınırlı olduğunu göstermektedir. Bu boşluk, önemli bir büyüme fırsatını temsil etmektedir. Bu potansiyelden tam olarak yararlanmak için Türk ihracatçılarının daha odaklı pazar giriş stratejileri benimsemesi, ayrıntılı pazar araştırmaları yapması ve B2B eşleştirme etkinliklerine aktif olarak katılması gerekmektedir. Hükümet ve ticaret kuruluşları, bu yüksek potansiyelli sektörler için özel destek programları sağlamalı, işletmelerin belirli pazar erişim zorluklarının üstesinden gelmelerine ve mevcut Serbest Ticaret Anlaşması'ndan etkin bir şekilde yararlanmalarına yardımcı olmalıdır.
Gürcistan'daki Türk İşletmeleri İçin Yatırım Fırsatları
Gürcistan, işletmeleri çekmek için çeşitli teşvikler sunarak doğrudan yabancı yatırımı aktif olarak aramakta ve teşvik etmektedir. Bunlar arasında arazi edinimi ve bina inşaatı için destekler ile özellikle tarımsal yatırımlar için hibeler bulunmaktadır.
Umut Vadeden Yatırım Alanları:
🚜 Tarım
Arazi ve hibe desteği gibi doğrudan teşvikler göz önüne alındığında, bu sektör açık ve çekici fırsatlar sunmaktadır. Türk firmaları halihazırda tarım ekipmanları, sulama sistemleri, fidan yetiştiriciliği ve zeytincilik gibi ilgili alanlarda faaliyet göstermektedir.
⚡ Enerji
Gürcistan'ın artan enerji ihtiyaçları ve Hidroelektrik Santrallerin (HES) rehabilitasyonu ve yeni HES kurulumlarının teşviki için devam eden çabalar, Türk enerji şirketleri, ekipman tedarikçileri ve proje geliştiricileri için önemli fırsatlar sunmaktadır.
🚚 Lojistik
Gürcistan'ın bir transit merkezi olarak stratejik coğrafi konumu (örneğin, Bakü-Tiflis-Kars (BTK) demiryolu) ve bölgesel lojistik altyapısını iyileştirmeye yönelik son vurgu ile lojistik hizmetler, depolama ve ulaşım ağlarına yapılan yatırımlar oldukça umut vadedicidir.
🏨 Turizm
Turizm, Gürcistan'da iyi gelişmiş bir hizmet sektörü olup otel faaliyetleri için güçlü hükümet desteği almaktadır. Bu, Türk otelcilik yatırımcıları ve ilgili hizmet sağlayıcıları için potansiyel sunmaktadır.
⛏️ Madencilik
Gürcistan önemli bir bakır cevheri ihracatçısı olmasına rağmen, aynı zamanda bu cevherleri ithal etmektedir. Bu durum, Türk yatırımları için mineral işleme, özel madencilik ekipmanları veya ilgili hizmetlerde potansiyel olduğunu düşündürmektedir.
Bölgesel İhracat Dinamikleri ve Potansiyeli
Bölgesel ihracat katkılarında dikkat çekici bir eşitsizlik bulunmaktadır: Lojistik avantajlarına ve doğrudan sınır erişimine rağmen, Türkiye'nin Doğu Karadeniz bölgesinden Gürcistan'a yapılan ihracat, Türkiye'nin ülkeye yaptığı toplam ihracatın yalnızca %6'sını oluşturmaktadır. Bu, coğrafi yakınlığın ve mevcut ticaret anlaşmalarının bölgesel düzeyde önemli ölçüde yetersiz kullanıldığını göstermektedir. Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde sınır illerinin (Ardahan, Artvin) milletvekilleri ve Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) ile yapılan son üst düzey toplantılar, özellikle enerji, lojistik, tarım ve turizm gibi kilit sektörlerde bu bölgesel potansiyelin ortaya çıkarılmasına stratejik bir odaklanma olduğunu vurgulamıştır.
Türk doğrudan yatırımlarının 2020'den bu yana düşüşe geçmesi, Gürcistan'daki ticaret rakamlarındaki patlama ve ülkenin çekici yatırım teşvikleri ile keskin bir tezat oluşturmaktadır. Yatırım genellikle ticaret için bir öncü veya hızlandırıcı görevi görür, zira yerel üretim veya hizmet sunumu, yatırım yapan ülkeden ara mal ve hizmetlere yeni talep yaratabilir. Sürekli bir düşüş, temel sorunlara veya yatırımcı güveninde bir kaymaya işaret edebilir ve bu durum uzun vadede ticaretin sürdürülebilirliğini etkileyebilir. Bu nedenle, Türk ticaret kurumları, devlet daireleri ve iş derneklerinin doğrudan yatırımdaki bu düşüşün spesifik nedenlerini kapsamlı bir şekilde araştırması zorunludur. Algılanan riskleri ele almak, Gürcistan'ın yatırım teşviklerinin tanıtımını artırmak ve başarılı Türk yatırım hikayelerini sergilemek kritik adımlardır. Yatırım akışlarını canlandırmak, sadece genel ekonomik ilişkiyi güçlendirmekle kalmayacak, aynı zamanda sürdürülebilir ve çeşitlendirilmiş ihracat büyümesi için güçlü bir katalizör görevi görecektir.
Ticaret Anlaşmaları ve Düzenleyici Çerçeve
Türkiye-Gürcistan Serbest Ticaret Anlaşması'nın (STA) Detaylı İncelenmesi
İkili ticaret ilişkilerinin temel taşı olan STA, 21 Kasım 2007 tarihinde imzalanmış ve mal ticaretine yönelik kapsamlı bir çerçeve oluşturmuştur.
- Sanayi Ürünleri: STA'nın kilit hükümlerinden biri, 1 Kasım 2008 itibarıyla yürürlüğe giren sanayi ürünleri için gümrük vergilerinin ve eş etkili vergilerin karşılıklı olarak kaldırılmasıdır. Bu, Türk sanayi ürünlerine Gürcistan pazarında önemli bir rekabet avantajı sağlamaktadır.
- Tarım Ürünleri: Başlangıçta tavizler sağlamakla birlikte, STA'nın tarım ürünleri kapsamı, 9 Eylül 2022 tarihinde imzalanan bir protokolle önemli ölçüde genişletilmiştir. Bu değişiklik aynı zamanda anlaşmayı hizmet ticaretini de kapsayacak şekilde genişletmiştir. Bu güncellenmiş protokol kapsamında, Gürcistan, canlı kümes hayvanları, koyun ve keçi etleri, süt, yumurta, taze domates (mevsimlik), narenciye, üzüm, elma, çay ve tütün gibi önemli sayıda Türk tarım ürününde vergileri sıfırlamıştır. Tersine, Türkiye, canlı büyükbaş hayvanlar, sığır eti, hamsi, tereyağı, bıldırcın yumurtası, doğal bal, kesme çiçekler, çeşitli taze ve işlenmiş meyve ve sebzeler, değirmencilik ürünleri, yer fıstığı, çikolata ve şarap gibi belirli Gürcü tarım ürünleri için tarife kotaları ve En Çok Kayrılan Ülke (MFN) indirimleri sağlamaktadır.
STA'nın başlangıçta sanayi ürünlerine odaklanmasından, 2022 protokolü aracılığıyla hizmetleri ve genişletilmiş tarım ürünleri listesini kapsayacak şekilde evrimi, ekonomik entegrasyonu derinleştirme konusunda stratejik ve karşılıklı bir taahhüdü ifade etmektedir. Bu, sadece bir güncelleme değil, aynı zamanda gelişen ticaret ihtiyaçlarına proaktif bir adaptasyon olup, basit mal alışverişinin ötesine geçerek daha kapsamlı bir ekonomik ortaklığa doğru ilerlemektedir. Bu ilerleyici derinleşme, Türk ihracatçılarına daha gelişmiş ve öngörülebilir pazar erişimi sağlayarak ticaret sürtünmesini azaltmakta ve hizmetler gibi sektörlerde yeni yollar açmaktadır. Ayrıca, daha karmaşık, sınır ötesi tedarik zincirlerinin ve hizmet sunumlarının geliştirilmesini teşvik ederek, daha iç içe geçmiş ve dayanıklı bir ekonomik ilişkiyi desteklemektedir.
Diğer İkili İşbirliği Mekanizmalarına Genel Bakış
Doğrudan ticaret anlaşmalarının ötesinde, Türkiye ile Gürcistan arasındaki ilişkiyi güçlendiren çeşitli ikili işbirliği mekanizmaları ve bölgesel projeler bulunmaktadır:
- Karma Ekonomik Komisyonu (KEK): STA'nın imzalanmasını takiben kurulan KEK, ekonomik işbirliğini görüşmek için üst düzey bir platform görevi görmektedir. Son KEK toplantısı 19 Kasım 2019 tarihinde Ankara'da yapılmıştır.
- Türkiye-Gürcistan Karma Ekonomi ve Ticaret Komisyonu (JETCO): Mayıs 2017'de kurulan JETCO, düzenli istişareler ve ortak girişimler aracılığıyla ekonomik ve ticari işbirliğini daha da geliştirmeyi amaçlamaktadır.
- Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA): TİKA, Gürcistan ile Türkiye'nin kalkınma işbirliğinde önemli bir rol oynamakta, bugüne kadar yaklaşık 33 milyon ABD doları harcanarak 600'den fazla proje gerçekleştirmiştir. Bu projeler çeşitli sektörlere katkıda bulunarak iyi niyet oluşturmakta ve Gürcistan'ın kalkınmasını desteklemektedir.
- Bölgesel İşbirliği Projeleri: Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) petrol boru hattı (2006'dan beri faaliyette) ve Bakü-Tiflis-Kars (BTK) demiryolu (2017'de açıldı) gibi stratejik bölgesel altyapı projeleri, üçlü ve bölgesel işbirliğinin somut örnekleri olarak hizmet vermektedir. Bu projeler, ticaret yollarını, enerji güvenliğini ve genel bağlantıyı önemli ölçüde geliştirerek ikili ticareti doğrudan kolaylaştırmaktadır.
Çok sayıda ikili mekanizmanın (STA, KEK, JETCO, TİKA) önemli altyapı projeleriyle (BTC, BTK) eş zamanlı olarak işletilmesi, Türkiye-Gürcistan ilişkisinin kapsamlı, çok yönlü bir yaklaşıma dayandığını göstermektedir. Bu, resmi ticaret anlaşmalarının ötesine geçerek kalkınma yardımı, stratejik enerji ve ulaşım koridorlarını içermekte, karşılıklı güven, ortak bölgesel çıkarlar ve pratik işbirliği temelini oluşturmaktadır. Bu sağlam ve entegre çerçeve, ikili ticaret ve yatırımla uğraşan işletmeler için yüksek derecede istikrar ve güven sağlamaktadır. Potansiyel ticaret sorunlarının yerleşik diplomatik ve ekonomik kanallar aracılığıyla ele alınmasını ve yeni fırsatların destekleyici ve işbirlikçi bir ortamda takip edilmesini sağlayarak, Türk yatırımcıları ve ihracatçıları için riskleri önemli ölçüde azaltmaktadır.
Türk İhracatçıları İçin Zorluklar ve Dikkat Edilmesi Gerekenler
⚠️Zorluklar
- AB Mevzuatına Uyum: Gürcistan'ın AB standartlarına uyum süreci, gelecekte yeni teknik engeller getirebilir. Türk ihracatçıları, Gürcistan'ın ithalat düzenlemelerindeki ve ürün standartlarındaki AB uyumlaştırmasından kaynaklanan değişiklikleri proaktif olarak izlemeli ve bunlara uyum sağlamalıdır.
- Kayıt Dışı Ekonomi: Yaygın kayıt dışı ekonomi, pazara girişi karmaşıklaştırabilir ve haksız rekabet yaratabilir.
- Doğrudan Yatırımda Düşüş: 2020 sonrası Türk doğrudan yatırımlarındaki düşüş, uzun vadeli ticaretin sürdürülebilirliği için ele alınmalıdır.
- Gümrük Prosedürleri: Kuralların sıkı uygulanması, eksik beyan gibi durumlarda ciddi cezalara yol açabilir. İhracatçıların, kargo aşırı yükü, TIR deposu mühürlerinin orijinalliği ve malların doğru beyanı gibi ayrıntılara dikkat etmesi gerekmektedir.
💡Öneriler
- Potansiyeli Hedeflemek: İhracatçılar, ITC tarafından belirlenen motorlu taşıtlar ve parçaları, makine, elektrikli ekipman, plastik, kauçuk, demir-çelik ve hayvansal-bitkisel yağlar gibi yüksek potansiyelli sektörlere stratejik olarak odaklanmalıdır.
- STA'dan Faydalanmak: Serbest Ticaret Anlaşması (STA) kapsamında sanayi malları için gümrüksüz erişimden ve tarım ürünleri için genişletilmiş tavizlerden tam olarak yararlanılmalıdır.
- Bölgesel Katılımı Artırmak: Türkiye'nin Doğu Karadeniz bölgesinde bulunan işletmeler, Gürcistan'a olan ihracat paylarını önemli ölçüde artırmak için doğal lojistik avantajlarından aktif olarak yararlanmalıdır.
- İlaç Fırsatlarını Değerlendirmek: Türk ilaç şirketleri, Türk ruhsatlı ilaçları tanıyan son düzenleyici değişiklikten yararlanarak Gürcistan pazarına proaktif bir şekilde girmeli ve varlıklarını genişletmelidir.
- Yatırım Teşviki ve Yeniden Değerlendirme: Türk hükümet organları ve özel sektör dernekleri, Gürcistan'daki Türk doğrudan yatırımlarındaki son düşüşün temel nedenlerini kapsamlı bir şekilde araştırmak ve ele almak için işbirliği yapmalıdır.
- Gelişmiş Lojistik ve Bağlantı: Ticaret maliyetlerini ve transit sürelerini azaltmak için karayolu, demiryolu ve deniz bağlantıları dahil olmak üzere sınır ötesi lojistik ve ulaşım altyapısında daha fazla iyileştirme araştırılmalı ve yatırım yapılmalıdır.
Sonuç
Bu rapor, Türkiye'nin Gürcistan ile olan güçlü ve sürekli büyüyen ihracat ilişkisini, önemli ve genişleyen bir ticaret fazlası ile vurgulamaktadır. İddialı gelecek ticaret hacmi hedefleri, bu ekonomik bağları derinleştirme konusunda karşılıklı bir taahhüdü yansıtmaktadır. Analiz, makine ve plastik gibi yerleşik sanayi mallarından kalay ve sanat eserleri gibi yüksek büyüme gösteren niş ürünlere kadar bu büyümeyi yönlendiren çeşitli ürün kategorilerini ortaya koymuştur. Özellikle motorlu taşıtlar, makine ve tarım ürünleri gibi çeşitli sektörlerde önemli ölçüde kullanılmayan potansiyel devam etmektedir.
Serbest Ticaret Anlaşması, bu ilişkinin temel direği olarak hizmet vermekte, istikrarlı ve tercihli bir ticaret ortamı sağlamakta ve kapsamını hizmetlere ve ek tarım ürünlerine genişleten son değişikliklerle daha da güçlenmektedir. Diğer ikili işbirliği mekanizmaları ve stratejik altyapı projeleri bu kapsamlı ortaklığı daha da sağlamlaştırmaktadır.
Genel gidişat olumlu olsa da, rapor, Gürcistan'daki Türk doğrudan yatırımlarındaki son düşüşün ele alınması ve AB uyumlaştırmasının yönlendirdiği Gürcistan'ın gelişen düzenleyici ortamında proaktif bir şekilde hareket etme ihtiyacı da dahil olmak üzere kritik hususları belirlemiştir.
Sonuç olarak, Gürcistan, Güney Kafkasya bölgesinde Türkiye için stratejik olarak hayati bir pazar ve ortak olmaya devam etmektedir. Mevcut güçlü çerçeveden yararlanarak, kullanılmayan fırsatları aktif olarak takip ederek ve ortaya çıkan zorlukları ele alarak, Türkiye ihracat performansını daha da artırabilir ve Gürcistan ile daha derin, karşılıklı yarar sağlayan ekonomik entegrasyonu teşvik edebilir.