Bangladeş Hazır Giyim Sektörü Araştırma Raporu

Bangladeş, hazır giyim (RMG) üretiminde dünya liderleri arasında yer almaktadır. Çin’den sonra dünyanın en büyük hazır giyim ihracatçısı konumunda olup:contentReference[oaicite:0]{index=0}, 2022-23 mali yılında hazır giyim ihracatı $46,99 milyar düzeyine ulaşmıştır (yıllık %10,27 artış) ve bu rakam ülkenin toplam ihracat gelirinin %84’ünü oluşturmaktadır. Sektörde yaklaşık 4 milyondan fazla kişi istihdam edilmektedir ve bu çalışanların büyük çoğunluğunu kadınlar oluşturmaktadır.Ülkede 4.500’ün üzerinde hazır giyim fabrikası faaliyet göstermekte olup, bu sektör Bangladeş ekonomisinin bel kemiğidir.

Son on yılda Bangladeş hazır giyim endüstrisi önemli bir dönüşüm geçirmiştir. 2013’teki Rana Plaza çöküşü ve benzeri trajedilerin ardından uluslararası iş güvenliği girişimleri (Accord ve Alliance gibi) uygulamaya konulmuş; yüzlerce güvensiz fabrika kapatılmış ve iyileştirmeler yapılmıştır . Bu sayede Bangladeş, küresel alıcılar nezdinde itibarını yeniden kazanarak hızlı bir büyüme yakalamıştır. 2011’de $14,6 milyar olan RMG ihracatı, 2019’da $33,1 milyar seviyesine yükselmiştir:contentReference[oaicite:5]{index=5}. COVID-19 dönemindeki duraklamaya rağmen sektör güçlü bir direnç göstermiş ve bugün Bangladeş, Avrupa ve ABD moda perakendecileri için kritik bir tedarikçi olmayı sürdürmektedir. Avrupa Birliği ve ABD, Bangladeş’in başlıca pazarları olup, toplam ihracatın ≈%80’i bu bölgelere yönelmektedir. Bununla birlikte, Bangladeş pazarı ürün çeşitliliğini artırma ve katma değeri yüksek ürünlere geçiş yönünde çaba harcamaktadır.

Başlıca Üreticiler

Bangladeş’te faaliyet gösteren binlerce hazır giyim üreticisi arasında bazı büyük gruplar ölçek ve ihracat hacmi bakımından öne çıkmaktadır. Aşağıdaki tabloda, sektörün başlıca üretici/ihracatçı firmalarından bazılarının genel bilgileri sunulmuştur:

Yukarıdaki firmalar Bangladeş’in üretim gücünün önemli bir bölümünü temsil etmektedir. Örneğin Güney Kore sermayeli Youngone Corporation, Bangladeş’teki en büyük ihracatçı olup 2023-24 döneminde $806,4 milyon ihracat gerçekleştirmiştir . Bu firma özellikle Adidas gibi markalara yüksek kaliteli outdoor ve spor giyim ürünleri üretmeye odaklanarak pazar payını korumuştur. En büyük yerli üretici konumundaki Ha-Meem Group ise aynı dönemde $586,7 milyon ihracatla genel listede ikinci sırada yer almıştır . Ha-Meem yaklaşık 50 bin çalışanı ve güçlü altyapısıyla istikrarlı bir şekilde uluslararası alıcılara hizmet vermektedir.

Diğer önde gelen yerli gruplardan Mondol Group $500,5 milyon ihracatla üçüncü sırayı almış, özellikle yeni pazarlara açılarak ihracat yaptığı ülke sayısını 67’den 71’e çıkarmıştır:contentReference[oaicite:13]{index=13}. Ananta Group ise %96 gibi dikkat çekici bir büyümeyle $465,7 milyon ihracata ulaşarak dördüncü olmuştur . Bu büyüme, Gap, Marks & Spencer, Levi’s gibi üst düzey markalarla kurduğu ortaklıklar sayesinde gerçekleşmiştir. Ayrıca DBL Group, Pacific Jeans, Palmal Group, Beximco ve Square Fashions gibi firmalar da ilk 10 ihracatçı arasındadır ve her biri yıllık $300–460 milyon seviyesinde ihracat yapmaktadır . Bu firmalar genellikle çok sayıda fabrikaya ve geniş ürün yelpazesine sahip, entegre üretim kabiliyetleriyle öne çıkmaktadır.

Büyük İhracatçılar ve Pazar Payları

Bangladeş hazır giyim ihracatı, yukarıda belirtilen büyük grupların liderliğinde gerçekleştirilmektedir. Sektördeki rekabetçi yapıyı anlamak için bu büyük ihracatçıların performansına bakmak faydalıdır. 2023-24 verilerine göre en fazla ihracat yapan firma, yabancı sermayeli Youngone Corporation olmuştur:contentReference[oaicite:16]{index=16}. Onu, Bangladeşli büyük aile şirketleri olan Ha-Meem ve Mondol Group izlemektedir . İlk beş içerisinde ayrıca DBL Group ve son yıllarda hızlı yükselen Ananta Group da yer almaktadır. Örneğin, Ananta Group bir önceki yıla göre ihracatını neredeyse ikiye katlayarak sıralamada dördüncü olmuştur:contentReference[oaicite:18]{index=18}. Bu durum, yeni oyuncuların bile pazarda yükselebileceğini ve sektör dinamiklerinin sürekli değiştiğini göstermektedir.

Bununla birlikte, Pacific Jeans gibi belirli ürün segmentlerinde uzmanlaşmış şirketler de (özellikle denim kot üretiminde) büyük hacimli ihracat gerçekleştirmektedir. Palmal Group gibi köklü gruplar uzun yıllardır listede yer alırken, Beximco gibi çok sektörlü devler de tekstil-ihracat alanında varlıklarını sürdürmektedir . Genel olarak bu büyük ihracatçılar, Bangladeş’in küresel giyim pazarındaki güçlü konumunu pekiştirmekte ve ülkenin dünya pazarındaki payının %6-7 seviyelerine çıkmasında önemli rol oynamaktadır.

Bangladeş, küresel hazır giyim tedarik zincirinde Çin’den sonra ikinci sıradaki konumunu son dönemde sağlamlaştırmıştır.2020 yılında Vietnam kısa bir süre için ABD pazarı özelinde ikinci sıraya yükselmiş olsa da, 2022 itibarıyla Bangladeş ihracat hacmi bakımından Vietnam’ı geride bırakmıştır. 2022-23 dönemindeki $47 milyar seviyesindeki ihracat performansı, Bangladeş’in payını yükseltmiş ve liderliğini pekiştirmiştir. Bununla birlikte, ihracatçıların önündeki zorluklar arasında ABD ve AB gibi ana pazarlarda talebin yavaşlaması, Avrupa Birliği-Vietnam Serbest Ticaret Anlaşması ile Vietnam’a tanınan gümrük avantajları ve küresel ekonomik belirsizlikler sayılabilir  . Bangladeşli büyük ihracatçılar, bu rekabetçi ortamda pazarlarını çeşitlendirme, daha hızlı moda döngülerine uyum sağlama ve ürün yelpazesini teknolojik olarak daha karmaşık kategorilere genişletme çabasındadır.

Yabancı ve Yerli Sermaye Farkı

Bangladeş hazır giyim sektörünün kayda değer bir özelliği, fabrikaların büyük çoğunluğunun yerli sermaye tarafından işletilmesidir. Tekstil ve hazır giyim fabrikalarının yalnızca yaklaşık %5’i doğrudan yabancı yatırımcılara aittir; üretimin ezici kısmı Bangladeşli girişimciler tarafından kontrol edilmektedir.Sektörün başlangıcında 1980’lerde Güney Koreli Daewoo ile yapılan ortak girişimler (Desh Garments örneği) gibi yabancı ortaklıklar önemli rol oynamışsa da, sonraki dönemde büyüme büyük ölçüde yerel özel sektör tarafından gerçekleştirilmiştir.

Yabancı yatırımlar genellikle özel ekonomik bölgelerde veya Export Processing Zone (EPZ) denilen alanlarda yoğunlaşmıştır. Örneğin, yukarıda bahsedilen Youngone Corporation, 1980’lerden bu yana Chittagong EPZ ve diğer bölgelerde fabrikalar kurarak yüksek kaliteli dış giyim ve spor giyim üretiminde uzmanlaşmıştır.Youngone, yabancı sermaye ile kurulup Bangladeş’te başarılı olan en büyük örneklerden biridir. Bunun dışında Çin, Japonya, Güney Kore gibi ülkelerin yatırımcıları da son yıllarda Bangladeş’te üretim tesisleri açmaya başlamıştır:contentReference[oaicite:26]{index=26}. Hükümet, hazır giyim sektörü de dahil olmak üzere çeşitli sektörlerde doğrudan yabancı yatırımı çekmek için teşvikler sunmaktadır (örneğin özel ekonomik bölgelerde makine ithalatında vergi muafiyeti gibi).

Bununla birlikte, yerli üreticiler yabancı sermayeli rakiplerin sektöre girişine temkinli yaklaşmaktadır. Yerli hazır giyim üreticileri dernekleri (BGMEA gibi) uzun süre yabancı yatırımın EPZ dışındaki alanlarda serbestçe faaliyet göstermesine karşı mesafeli durmuştur. En büyük endişe, yabancı şirketlerin özellikle düşük maliyetli basit ürün segmentinde rekabete girerek fiyatları ve işçi ücretlerini yükseltebileceği yönündedir:contentReference[oaicite:28]{index=28}:contentReference[oaicite:29]{index=29}. Bangladeşli üreticiler halen düşük işçilik maliyeti avantajını ellerinde tutmaya çalışmakta; oysa yabancı bir firma daha yüksek ücret vererek işçi çekerse bu durum yerli firmaları zorlayabilir. Nitekim bazı sektör gözlemcileri, yabancı yatırımcıların daha iyi çalışma koşulları ve ücretler sunabilmesi halinde yerli firmaların da standartlarını yükseltmek zorunda kalacağını vurgulamaktadır:contentReference[oaicite:30]{index=30}. Bu durumun yerli üreticiler için “ücret dengesi” açısından endişe yarattığı belirtilmektedir.

Bu hassas denge nedeniyle, sektör paydaşları hükümetle görüşerek bir uzlaşı formülü geliştirmiştir: EPZ dışında yabancı yatırımcılara tamamen izin verilmesi yerine, yabancı sermayeli fabrikaların daha çok yeni ve niş pazarlara (Rusya, Brezilya, Çin, Hindistan gibi geleneksel olmayan pazarlara) üretim yapması koşulu gündeme gelmiştir.Böylece yabancı yatırımın yerli firmaların ana pazarlarındaki payını çalmadan sektöre katkı sunması hedeflenmektedir. Günümüzde Bangladeş’te tam yabancı sahipli büyük ölçekli hazır giyim fabrikası sayısı sınırlı olmakla birlikte, sektörün rekabet gücünü artırmak ve teknoloji-transferi sağlamak adına kontrollü şekilde yabancı sermaye çekilmesi tartışılmaktadır. Stratejik yaklaşım, yabancı yatırımların yerli endüstriyi tamamlayıcı bir rol üstlenmesi, işbirlikleri ile know-how transferi sağlaması ve böylece uzun vadede sektörü küresel ölçekte daha rekabetçi kılmasıdır.

Sertifikalar ve Standartlar

Bangladeş hazır giyim sektörü, son yıllarda uluslararası sertifikasyon ve standartlara uyum konusunda büyük ilerleme kaydetmiştir. Özellikle Rana Plaza felaketinden sonra işçi güvenliği ve üretim koşullarına yönelik sıkı denetimler hayata geçmiştir. Birçok fabrika, küresel alıcıların beklentilerini karşılamak amacıyla çeşitli sosyal uygunluk ve kalite sertifikaları almaya yönelmiştir. Sektörde yaygın olarak görülen bazı sertifikalar şunlardır: WRAP (Worldwide Responsible Accredited Production – uluslararası işçilik standartları), BSCI (Business Social Compliance Initiative), SEDEX (Supplier Ethical Data Exchange), SA8000 (Sosyal Sorumluluk Standardı), ISO 14001 (Çevre Yönetim Sistemi), ISO 45001 (İş Sağlığı ve Güvenliği), Oeko-Tex Standard 100 (zararlı kimyasal içermeyen tekstil sertifikası) ve GOTS (Global Organic Textile Standard – organik tekstil sertifikası). Bir araştırmaya göre Bangladeş’te sürdürülebilir üretim odaklı birçok firma birden fazla sertifikaya sahiptir; en yaygın olanlar ISO 14001, LEED Yeşil Bina, Oeko-Tex, Control Union (Organik içerik sertifikaları), WRAP, OE-100 & OE-Blended (Organik Pamuk standartları) ve GOTS’tur.

Özellikle çevresel sürdürülebilirlik alanında Bangladeş önemli bir başarıya imza atmıştır. Yeşil fabrika konseptinde dünya lideri olan Bangladeş, LEED (Leadership in Energy and Environmental Design) sertifikalı hazır giyim fabrikalarının sayısı bakımından birinci sıradadır. Haziran 2025 itibarıyla ülkede toplam 248 adet LEED sertifikalı hazır giyim fabrikası bulunmaktadır:contentReference[oaicite:35]{index=35}. Bu fabrikaların 105 tanesi en yüksek seviye olan Platin sertifikasına, 129 tanesi ise Altın sertifikaya sahiptir:contentReference[oaicite:36]{index=36}:contentReference[oaicite:37]{index=37}. Dünyadaki en yüksek puanlı ilk 10 yeşil fabrikanın 9’unun Bangladeş’te bulunması, sektörün çevre dostu altyapı dönüşümünde geldiği noktayı göstermektedir. LEED sertifikasyonu, enerji tasarrufu, su verimliliği, karbon emisyonunun azaltılması gibi kriterlerde üstün başarı anlamına gelmektedir ve Bangladeşli üreticiler uluslararası alıcılara güven vermek adına bu alanda öncülük etmektedir.

Diğer yandan, organik ve geri dönüştürülmüş tekstil standartlarına uyum da Bangladeş’te yükseliştedir. Küresel Organik Tekstil Standardı (GOTS) sertifikasına sahip firma sayısı bakımından Bangladeş dünyada ikinci sıradadır: 2021 itibarıyla ülkede 1.500’den fazla firma GOTS sertifikası almıştır. Bu, Bangladeş üreticilerinin organik pamuk ve çevre dostu üretime artan bir şekilde entegre olduğunu göstermektedir. Ayrıca Fair Trade (Adil Ticaret) ve Better Work programları kapsamında işçi hakları ve çalışma koşullarını iyileştirme yönünde de adımlar atılmaktadır. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) ve Dünya Bankası’nın ortak programı olan “Better Work Bangladesh”, yüzlerce fabrikada çalışma standartlarını yükseltmeye katkı sağlamıştır.Tüm bu sertifikasyon ve girişimler, Bangladeş hazır giyim sektörünün daha şeffaf, güvenli ve sürdürülebilir hale gelmesine hizmet etmektedir.

Küçük Ölçekli Sürdürülebilir Firmalar

Bangladeş’te büyük ihracatçıların yanı sıra, küçük ve orta ölçekli bazı firmalar da sürdürülebilirlik odaklı yaklaşımlarıyla dikkat çekmektedir. Bu işletmeler her ne kadar hacim olarak dev fabrikalar kadar büyük olmasa da, benimsedikleri çevre dostu ve etik uygulamalar ile sektörün dönüşümüne öncülük etmektedir. Örneğin, 1984 yılında kurulmuş orta ölçekli bir üretici olan Posh Garments Ltd., yüksek kalite kadın giyiminde uzmanlaşırken üretiminde geri dönüştürülmüş kumaşlar kullanmakta ve kadın istihdamına öncelik vermektedir.Firma ISO 9001 kalite belgesine sahip olup GOTS (organik tekstil), BSCI ve SEDEX gibi sertifikalarla sosyal ve çevresel standartlara uyum sağlamıştır.

Bir diğer örnek, Envoy Textiles Ltd. olup dünyanın ilk LEED Platin sertifikalı denim fabrikasına sahiptir. Bu fabrika enerji verimli tesisleri ve su tasarruflu üretim teknikleriyle uluslararası ödüller almıştır. Benzer şekilde Echotex Ltd. gibi firmalar entegre örme, baskı ve yıkama tesislerinde yenilikçi yöntemlerle daha az enerji ve su tüketerek üretim yapmaktadır.Plummy Fashions ise “Dünyanın en yeşil örme fabrikası” unvanıyla anılmakta ve güneş enerjisi, doğal havalandırma gibi özelliklerle %50 daha az enerji ve su harcamaktadır.Bu tür işletmeler, daha küçük ölçekli olsalar da, Bangladeş’in sürdürülebilir moda üretimindeki imajına büyük katkı sağlamaktadır.

İş güvenliği ve çalışan refahı konusunda da bazı butik ölçekte fabrikalar örnek teşkil etmektedir. Örneğin, Chittagong merkezli Denim Expert Ltd., sahip olduğu güvenlik önlemleri ve sosyal sorumluluk uygulamaları ile defalarca uluslararası platformlarda övgü almıştır (hatta “Bangladeş’in en güvenli fabrikalarından biri” olarak anılmıştır). Yine Green Smart Shirts Ltd. adlı görece yeni bir fabrika, 2017’de faaliyete geçmesine karşın kısa sürede LEED Altın sertifikası almış ve kendi bünyesinde 1 MW güneş enerji santrali kurarak yakın zamanda Platin seviyesine yükselmeye hazırlanmaktadır.Bu fabrikada 3.000’in üzerinde işçinin %90’ı kadınlardan oluşmakta, modern yangın güvenlik sistemleri, ücretsiz işçi servisleri, işçi çocukları için kreş ve sağlık merkezi gibi imkanlar sunulmaktadır.Bu tür uygulamalar, küçük ve yeni işletmelerin bile dünya standartlarında üretim yapabileceğini ve işçiye değer veren bir yaklaşımı benimseyebileceğini göstermektedir.

Özetle, Bangladeş hazır giyim sektöründe sürdürülebilirlik kavramı sadece büyük şirketlerle sınırlı kalmayıp kademeli olarak tüm ekosisteme yayılmaktadır. Gerek büyük ölçekli ihracatçılar gerekse küçük ölçekli yenilikçi firmalar, çevreye duyarlı ve sorumlu üretim anlayışını sektöre entegre etmektedir. Bu gelişmeler, Bangladeş’i küresel pazarda düşük maliyetli üretimin ötesine taşıyarak sorumlu moda üretiminin öncülerinden biri haline getirmektedir. Sektör temsilcileri, yeşil dönüşüm ve sosyal sorumluluk alanlarında atılan adımların uluslararası alıcılar nezdinde Bangladeş’i bir güvenilir tedarikçi konumuna yükselttiğini belirtmektedir. Önümüzdeki yıllarda da Bangladeş’in, hem ekonomik büyümeyi sürdürmesi hem de sürdürülebilirlik standartlarını yükseltmesi beklenmektedir. Bu sayede “Made in Bangladesh” etiketi, kaliteli ve hesaplı olmanın yanı sıra etik ve yeşil üretimin simgesi haline gelme yolunda ilerlemektedir.

Kaynaklar:
Bangladesh Investment Development Authority – Readymade Garments (Sektör Profili)
bida.gov.bd
bida.gov.bd
LinkedIn – Top 20 Garments Factory in Bangladesh (2024)
linkedin.com
linkedin.com
linkedin.com
TexGarmentZone – Top Garment Manufacturers in Bangladesh (2025)
texgarmentzone.biz
texgarmentzone.biz
Posh Garments Blog – Top 10 Sustainable Clothing Companies in BD (2024)
poshgarments.com
poshgarments.com
BuzzingBlogz – Sustainable Fashion in Bangladesh (2025)
buzzingblogz.com
buzzingblogz.com
HulaGlobal – Top 10 Clothing Manufacturers in Bangladesh (2024)
hulaglobal.com
hulaglobal.com
Ananta Companies – Corporate Profile (Resmi Site)
ananta.com.bd
ananta.com.bd
Youngone Corp – About Us (Kore Yatırımı Örneği)
youngonecorporation.com