Temizlik Maddeleri Dış Ticareti 

TEMİZLİK MADDELERİ SEKTÖRÜ

DÜNYA TEMİZLİK ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ

 HS No: 34.01, 34.02, 34.03, 34.04, 34.05, 34.06, 34.07

Temizlik maddeleri deterjanlar ve sabunlardan oluşmaktadır. Bu sektörün üretmekte

olduğu ürünler, günlük yaşamımızın zorunlu tüketim maddeleri sınıfına girmekte olup

hayatımızda önemli bir yer almaktadır. Sabun, ana maddesi bitkisel ve/veya hayvansal

yağların veya yağ asitlerinin alkalilerle (NaOH, KOH vb.) reaksiyonu sonucu üretilen ve

genel anlamda insan vücudunun, canlılarla eşyaların temizlenmesinde kullanılan, ancak

 tekstil sanayi gibi diğer sanayi kollarında da kullanım yeri bulan ilk ve en eski temizlik ve

kişisel bakım malzemesidir.

Deterjan ise, “yüzey aktif özelliği olup, bu özellik nedeniyle temizleme işlemi yapabilen,

içinde ayrıca yıkamaya yardımcı kimyasal maddeler de içeren” sentetik bir üründür.

Banyo ve duş ürünleri sektöründe 2009 yılı dünya satışı yaklaşık olarak 34 milyar ABD

doları seviyesinde gerçekleşmiştir. Kalıp ve sıvı sabun, 2009 yılında sektör satışlarının

sırasıyla % 56 ve % 23’ü oranında pay almışlardır. Bahse konu sektörde lider firmalar,

Unilever, Colgate-Palmolive, Procter and Gamble, Henkel ve Beiersdorf AG’dir.

Çamaşır deterjanları sektörünün ise ev bakımı ürünleri içerisindeki payı % 50’den fazladır.

Söz konusu sektörün satış hacmi, global krize rağmen % 4 oranında büyüyerek 2009

yılında 65 milyar ABD Doları seviyesine ulaşmıştır. Sektörün önde gelen üretici beş firması

olan Procter and Gamble, Unilever, Henkel, Reckitt Benickser ve Colgate Palmolive 2009

yılında küresel satıştan toplamda % 58 pay almışlardır.

Sabun ve temizlik ürünleri sektöründe faaliyet gösteren uluslararası firmalar, son yıllarda

özellikle Latin Amerika (Şili, Brezilya gibi), ÇHC ve Hindistan gibi gelişmekte olan

pazarlarda büyümeyi hedeflemişlerdir.

Avrupa Birliği Sabun, Deterjan, Koruyucular ve Temizlik Maddeleri Üreticileri Birliği

verilerine göre ise sabun ve temizlik maddeleri sektörünün değeri, 2009 yılı itibariyle

Avrupa genelinde 39,6 Milyar Euro olarak gerçekleşmiştir. Bahse konu pazar değerinin %

51’ini çamaşır deterjanları, % 17’sini sert yüzey temizleyicileri, % 15’ini ise bulaşık

deterjanları oluşturmuştur.

Dünyanın en büyük sabun üretici, ihracatçı ve ithalatçıları Avrupa Birliği (AB) üyesi

ülkelerdir. Söz konusu ülkeler dünya temizlik maddeleri ihracatının yaklaşık olarak %

65‘ini, ithalatının ise %54‘ünü gerçekleştirmektedir.

Dünya ithalatında ilk sırada yer alan, Almanya’ya ihracatımız 2010 yılında 23 Milyon ABD

Doları olarak gerçekleşmiş olup, bahse konu ülkenin ithalatındaki payımız % 6,23’tür. Söz

konusu ülkenin sektördeki tedarikçileri Hollanda, Fransa, Belçika, Polonya ve ABD’dir.

İkinci sırada yer alan ÇHC’ye yönelik ihracatımız ise yaklaşık olarak 888 Bin ABD Doları

olup, söz konusu pazar içerisindeki payımız % 0,032 olarak gerçekleşmiştir. ÇHC’nin

sektördeki tedarikçileri Japonya, ABD, Almanya, Tayvan ve G.Kore’dir.

Üçüncü sırada yer alan ABD’ye yönelik ihracatımız ise 15 milyon ABD Doları seviyesinde

gerçekleşmiş olup, söz konusu ülkenin ithalatı içerisindeki payımız % 0,58’dir. ABD’nin söz

konusu sektördeki tedarikçileri ise Kanada, ÇHC, Meksika, Almanya ve Vietnam’dır.

Bahse konu sektörde, 2010 yılında dünyanın en büyük ilk 20 ithalatçısı arasında net ithalat

bakımından ilk sırada yer alan ülkeler ise sırasıyla, Kanada, Rusya, ÇHC, Tayvan ve

G.Kore'dir. Türkiye ise, dünyanın en büyük ithalatçıları arasında 19. sırada yer almakta

olup, net ithalatçı olarak ise 11. sırada yer almaktadır.  

TÜRKİYE TEMİZLİK MADDELERİ SEKTÖRÜ

Türkiye’de temizlik ürünleri sektöründe sanayileşme 1950’li yıllarda yabancı firmaların

pazardan pay almak istemeleri ile başlamış, talep ağırlıklı olarak ithalat ile karşılanmış ve

zamanla yerli sanayici de sektöre yatırım yapmaya başlamıştır. Sektörde yerli sanayiciler

tarafından yapılan önemli yatırımlar ise 1980’lerden itibaren hız kazanmış, fabrikalar

genellikle fason üretime yönelik olarak çalışmış fakat bu dönemde az miktarda da olsa

kendi ürünlerini yaratmaya da başlamışlardır. 1995’ten itibaren ise sektör gerek kendi

ürünlerini ve markalarını yaratmakta gerekse yurtdışına açılmada önemli bir sürece

girmiştir. Sektördeki firmalar ağırlıklı olarak küçük ölçekli olup, bunların yanı sıra büyük

ölçekli, yerli ve yabancı ortaklı firmalar da faaliyette bulunmaktadır.

Ülkemiz temizlik maddeleri pazarının %88'ini deterjan, % 12'sini ise sabun

oluşturmaktadır. Ülkemizin sabun sektörü dünyadaki rakiplerine göre gelişmiş ve önemli

yeterlilikleri olan bir sektördür. Türkiye, talebin çok üzerinde sabun üretim kapasitesine

sahiptir. Sabun sektörünün önemli girdileri donyağı ve bitkisel yağlar, kostik soda, tuz ve

ambalaj malzemeleridir. Önemli ithal kalemleri hayvansal ve bitkisel yağlar (donyağ,

zeytinyağı, prina yağı, koko yağı, palm çekirdeği yağı, fındıkyağı) ile esanslardır. Donyağı

ABD’den, koko yağı ve palm türevleri ise Endonezya ve Malezya’dan ithal edilmektedir.

Esanslar ise genellikle AB ve EFTA ülkelerinden ithal edilmektedir.

Sabun ve Deterjan Sanayicileri Derneği kayıtlarına göre, Türkiye sabun sektörünün toplam

üretim kapasitesi 550 bin ton, deterjan sektörünün üretim kapasitesi ise 1,3 milyon tondur.

Sektörde yaklaşık 709 firma faaliyet göstermekte olup, toplam 10 bin kişi istihdam

edilmektedir. Toz deterjan üretiminin % 90’ını 9 büyük firma gerçekleştirmektedir. Sabun

sektörün toplam kapasitesinin % 72’sini 10 büyük firma gerçekleştirmekte olup, kapasite

kullanım oranı % 55-60 aralığında yer almaktadır.

Krem deterjanlarda ise üretimin önemli sayılabilecek bölümü Güneydoğu Anadolu

bölgesinde faaliyet gösteren ufak işletmelerce sağlanmaktadır. Likit deterjanlarda da

markalı ve kaliteli deterjan üreticilerinin sayısı az olmasına rağmen, bu sahada üretimlerini

sürdüren birçok bölgesel firma mevcuttur.

Türkiye’de ilk sabun fabrikası Sabuncuzade Hacı Şakir Bey tarafından kurulmuştur.

Sektörün başlıca üretici firmaları; Evyap Sabun Sanayi (300 bin ton/yıl),

Colgate Haci Şakir (50 bin ton/yıl), Dalan Kimya Sanayi (103 bin ton/yıl)/İzmir,

Komili A.Ş. (25 bin ton/yıl),A.S.C Sabun (60 bin ton/yıl), Tat Kimya(18 bin ton/yıl),

Bilal Sabun (12 bin ton/yıl) ve LeverPaksoy A.Ş.’dir. (15 bin ton/yıl). Sabun sektörü

üretiminin % 66’sını ihraç etmektedir.

İhracatımız özellikle hedef pazarlarımızdaki ekonomik duruma göre dalgalanmalar

göstermektedir.

Temizlik malzemeleri sektörünün güçlü yanları aşağıdaki gibi özetlenebilir:

􀂃 Tesisler modernleştirme yatırımlarını büyük çapta tamamlamışlardır. Son on yılda

sektör firmaları üretim tesislerini modern teknolojiyle yenilemişlerdir.

􀂃 Sektördeki firmalar dünyadaki gelişmeleri yakından izlemekte, en son teknolojik

gelişmeleri takip etmekte ve modern ve kaliteli ürün üretebilmektedir. 

􀂃 Esnek üretim yapabilen küçük ve modern tesisler vardır.

􀂃 Kapasite fazlası vardır. Üretim dar boğazı yoktur.

􀂃 Yeterli mevcut, yetişmiş eleman vardır.
 

􀂃 İhracat yapabilme sayesinde ölçek ekonomisi yakalanabilmiştir.
 

􀂃 Rekabet edebilir üretim maliyetleri yakalanmıştır.
 

􀂃 AB Mevzuatı ile uyum açısından oldukça mesafe alınmıştır.
 

Sektörün zayıf yanları ise aşağıdaki gibi özetlenebilir:
 

􀂃 Hammadde ithalatında yaşanan gecikmeler ve değer olarak hammaddenin %50 -
 

%70’nin ithalata dayalı olması sıkıntı yaratmaktadır.
 

􀂃 AR-GE’ ye ayrılan bütçe çok düşüktür.
 

􀂃 İç tüketim çok düşüktür.
 

􀂃 Bazı ürünlerde kayıt dışı üretim olasılığının yarattığı haksız rekabet yaşanmaktadır.
 

Piyasa gözetim ve denetim eksikliği, kayıt dışı ekonomiyi yüreklendirmekte ve
 

sektörü zorlamaktadır.

TÜRKİYE’DE DIŞ TİCARET

İhracat

Temizlik malzemeleri ihracatımız 2010 yılında 678 milyon ABD Doları olarak gerçekleşerek

bir önceki yıla oranla yaklaşık olarak %5 artış göstermiştir. Söz konusu sektör ihracatımız,

2011 yılında ise 2010 yılına göre %13,2 artışla 768 milyon ABD Doları olarak

gerçekleşmiştir.

Alt sektörler itibariyle söz konusu sektörün 2011 yılı ihracatına bakıldığında, ilk sırada yer

alan ürünlerin 34.01 GTİP kodlu sabunlar ve yüzey aktif organik maddeler (% 52 pay),

34.02 GTİP kodlu yıkama ve temizle müstahzarları (% 36 pay) ve 34.05 GTİP kodlu

ayakkabı, mobilya, döşeme temizleyen cila vb. ürünler (% 8,4 pay) olduğu görülmektedir.

Sektör ihracatımız firma bazında incelendiğinde, yerli firmalarımızın yanında uluslararası

firmaların da önemli paya sahip oldukları görülmektedir. Sektörde faaliyet gösteren ilk yirmi

firmanın toplam ihracatımız içerisindeki payı 2011 yılında % 63’tür.

Sektörde başlıca pazarlar; Irak, Rusya Federasyonu, Azerbaycan, İsrail ve İran olarak

sıralanmaktadır. Bahse konu sektördeki ilk 15 ihraç pazarımızın toplam sektör ihracatı

içerisindeki payının 2011 yılında % 68 civarında olduğu görülmektedir.