İthalat Mevzuatı ve Uygulamaları Kılavuzu

İTHALAT REJİMİ ESASLARI

Türk İthalat Rejimi, küresel ve bölgesel anlaşmalarla uyumlu bir çerçevede yürütülmektedir. Bu esasları belirleyen temel düzenlemeler:

• DTÖ Kuruluş Anlaşması
• AB ile ihdas edilen Gümrük Birliği Kararı
• Bu karara bağlı olarak muhtelif ülkelerle yapılan STA (Serbest Ticaret Anlaşmaları)
• AB’nin otonom rejimi çerçevesinde tanınan tek taraflı tavizler
• Tercihli rejimler:
  • En Az Gelişmiş Ülkeler (EAGÜ)
  • Özel Teşvik Düzenlemeleri Ülkeleri (ÖTDÜ)
  • Bazı Gelişme Yolunda Ülkelere (GYÜ)
• Kalkınma Planı ve Yıllık Program Hedefleri
• Tarım ve Sanayinin İhtiyaç ve Talepleri

GATT SİSTEMİ – TEMEL İLKELER

• En Çok Kayrılan Ülke Kuralı (EÇK)
• Ulusal Muamele Kuralı
• Gümrük Vergilerinin İndirilerek Konsolide Edilmesi
• Tarifeler Yoluyla Koruma

En Çok Kayrılan Ülke (EÇK) Kuralı

Üye ülkelerin ticari partnerleri arasında ayrım yapmamasını zorunlu kılar. Bir üye ülke, herhangi bir ülkeye tanıdığı elverişli bir rejimi koşulsuz olarak tüm üye ülkelere uygulamak zorundadır.

EÇK Kuralının İstisnaları:

• Gümrük birlikleri ve serbest ticaret anlaşmaları gibi bölgesel ticaret anlaşmaları.
• Genel Preferanslar Sistemi (GPS) gibi Gelişme Yolundaki Ülkeler (GYÜ) lehine düşük gümrük vergisi alınması veya muafiyeti.
• Anti-damping ve telafi edici vergiler gibi anlaşmanın öngördüğü bazı diğer uygulamalar.

Ulusal Muamele Kuralı

İç pazara ilişkin düzenleme ve uygulamalar yönünden ithal ve yerli mallar arasında ayrım yapılmamasını öngörür. Bu ilke, mal pazara girdikten sonra uygulanır. Bu nedenle, yerli üretimden gümrük vergisine eş bir vergi alınmamış olmasına rağmen, ithal mal üzerinden gümrük vergisi alınması ulusal muamele ilkesine aykırılık teşkil etmez.

Gümrük Vergilerinin İndirilerek Konsolide Edilmesi ve Tarifikasyon

GATT çerçevesinde gümrük tarifelerinin indirilmesi üzerinde yoğunlaşılmıştır. Her üye ülkenin taviz listesindeki oranlar "Bağlı Oranlar" olarak adlandırılır ve ülkeler bu oranların üzerine çıkamazlar. Ticarette şeffaflığın sağlanması amacıyla korumaların tarifeler yoluyla yapılması temel ilkedir (Tarifikasyon). Tarım ürünleri tarifeleri %100 oranında bağlı bulunmaktadır.

ULUSLARARASI ANLAŞMALARIN TEMEL YAPISI

Mal Ticareti (GATT)

• Tarım Anlaşması
• Anti-Damping Anlaşması
• Sübvansiyonlar ve Telafi Edici Önlemler Anlaşması
• Koruma Önlemleri Anlaşması
• Ticarette Teknik Engeller Anlaşması (TBT)
• Sağlık ve Bitki Sağlığı Önlemlerinin Uygulanmasına İlişkin Anlaşma
• Gümrük Değerleme Anlaşması
• Menşe Kuralları Anlaşması
• İthalat Lisansları Anlaşması
• Ticaretle Bağlantılı Yatırım Tedbirleri Anlaşması (TRIMS)

Hizmet Ticareti (GATS) ve Türkiye'nin Taahhütleri

GATS, hizmet ticaretinin dört temel tedarik modu üzerinden gerçekleşmesini düzenler:

• Sınır ötesi ticaret (Örn: Uluslararası telefon görüşmeleri)
• Yurtdışında tüketim (Örn: Turizm)
• Ticari varlık (Örn: Yabancı bankalar)
• Gerçek kişilerin hareketliliği (Örn: Danışmanlar)

Türkiye'nin GATS Taahhüt Listesindeki Sektörler:

Mesleki hizmetler, haberleşme hizmetleri, müteahhitlik, eğitim, çevre, mali hizmetler, sağlık ve sosyal hizmetler, turizm, ulaştırma hizmetleri.

Ticari Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları (TRIPS)

TRIPS Anlaşması kapsamında korunan başlıca haklar:

• Telif Haklarının Korunması
• Mal ve Hizmet Markalarının Korunması
• Coğrafi İşaretlerin Korunması
• Patent Haklarının Korunması
• Ticari Değer Taşıyan Sırların Gizliliğinin Korunması

AVRUPA BİRLİĞİ ve GÜMRÜK BİRLİĞİ

Gümrük Birliği Nedir?

Taraf ülkelerin aralarındaki ticaretin tarife ve eşdeğer vergiden muaf olduğu, ancak birlik dışında kalan ülkelere yönelik ortak bir gümrük tarifesini benimsedikleri bir ekonomik entegrasyon modelidir. 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı ile dış ticaret rejimimiz büyük ölçüde AB ile uyumlu hale getirilmiştir.

AB - Türkiye Gümrük Birliği Kapsamı:

• **Kapsanan Ürünler:** Sanayi ürünleri ve işlenmiş tarım ürünlerini kapsar.
• **Kapsam Dışı:** Tarım ürünleri ve AKÇT (Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu) ürünleri ticareti Gümrük Birliği kapsamında yer almaz; menşe esasına dayalı ticaret tercihli rejimlerle sağlanır.

Pan-Avrupa Menşe Kümülasyon Sistemleri

PAN – AVRUPA MENŞE KÜMÜLASYON SİSTEMİ (PAMK)

Sisteme taraf ülkelerin menşeini taşıyan maddeler, diğer taraf ülkelerden birinde girdi olarak kullanıldığında, o ülke menşeli kabul edilir ve bu maddelerin yeterli işlemden geçmiş şartı aranmaz.

Sisteme Dahil Ülkeler (PAMK ve PAAMK):

• **Türkiye**
• **Avrupa Birliği Ülkeleri:** İngiltere, Fransa, Almanya, İtalya, İspanya, vb.
• **EFTA Ülkeleri:** İzlanda, Norveç, İsviçre ve Lihtenştayn
• **Akdeniz Ülkeleri:** Filistin, Cezayir, Fas, Tunus, İsrail, Mısır, vb.
• Faroe Adaları

İTHALAT REJİMİ DÜZENLEMELERİ VE HUKUKİ ÇERÇEVE

Hukuki Çerçeve ve Temel Amaç:

İthalat Rejimi Kararı'nın (95-7606) temel amacı, ithalatın ülke ekonomisi yararına ve uluslararası ticaretin gereklerine uygun olarak düzenlenmesini sağlamaktır. Hukuki dayanaklar arasında 4458 sayılı Gümrük Kanunu ve 2976 Sayılı Dış Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun yer alır.

İthalat Rejimi Düzenlemeleri:

• İthalat Rejimi Kararı (95-7606) ve Yönetmeliği
• İthalat Tebliğleri (20 Adet)
• İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Mevzuatı (Damping/Sübvansiyon)
• İthalatta Korunma ve Gözetim Önlemleri
• İthalatta Kota ve Tarife Kontenjanı İdaresi
• İthalatta Teknik Engeller ve Standardizasyon Mevzuatı

İthalat Serbestisi ve Kısıtlamalar:

Kapsam Dışı Mallar (İthalatta Serbesti Dışında Kalanlar):

• Kamu ahlakı, kamu düzeni veya kamu güvenliği.
• İnsan, hayvan ve bitki sağlığının korunması.
• Sınai ve ticari mülkiyetin korunması.

İthalatta Yasaklama ve Kısıtlama Türleri:

• İthali yasak olan maddeler.
• İthali belirli kurum ve kuruluşlara bırakılmış maddeler.
• İthali kayıt ve şarta bağlanan veya özel izne tabi bulunan maddeler.

DTM İznine Tabi İthalat (Özel İzinler):

Aşağıdaki malların ithalatı Dış Ticaret Müsteşarlığı (DTM) iznine tabidir:

• Eski, kullanılmış, yenileştirilmiş, kusurlu (defolu) ve yatık mallar.
• Türk müteahhitlik firmalarının yurt dışında üstlendikleri işlerle ilgili olarak satın aldıkları makine ve teçhizat.

İTHALAT SÜREÇLERİ VE VERGİ DÜZENLEMELERİ

Kimler İthalat Yapabilir?

Vergi Usul Kanunu hükümlerince vergi numarası verilen her gerçek ve tüzel kişi ile hukuki tasarruf yapma yetkisi tanınan kişiler ortaklıkları ithalat işlemlerini yürütebilir.

Vergi Numarası Aranmayan İthalatlar:

• Özel anlaşmalara dayanan ithalat.
• Kitap ve diğer yayınların ithalatı.
• Uluslararası fuar ve sergilerde perakende satışına izin verilen mallar.
• Gümrük Vergilerinden Muafiyet ve İstisna Tanınacak Haller.

Gümrük Vergi Oranları ve Listeler:

İthalat Rejimi Kararı ekleri, farklı ürün ve ülke gruplarına uygulanan gümrük vergilerini, tercihli rejimleri ve kısıtlamaları içerir:

• **Ek-1:** Kod Numaralarını Gösterir Bileşim Tablosu
• **Ek-2:** Tarım Payı Listesi
• **Ek-3:** GTS'den Yararlanacak Ülkeler Listesi (GYÜ, ÖTDÜ, EAGÜ)
• **I, II, III, IV, V, VI Sayılı Listeler:** Tarım, Sanayi, İşlenmiş Tarım, Balıkçılık ürünleri ile Gümrük Vergisi Askıya Alınacak Ürünleri (Sivil Hava Taşıtları dahil) gösterir.

TİCARET POLİTİKASI SAVUNMA ARAÇLARI (Damping, Kota, Gözetim)

Damping ve Sübvansiyon Tanımları:

• **Damping:** Bir malın Türkiye'ye ihraç fiyatının benzer malın normal değerinin altında olmasıdır.
• **Anti-Damping Vergisi:** Dampingli ithalatın neden olduğu zararı telafi etmek için uygulanan, ad-valorem (CIF değerin yüzdesi) veya spesifik (miktar bazında) olarak tahsil edilen vergidir.

Tarife Kontenjanı ve Kota:

• **Tarife Kontenjanı:** Belirli bir dönem için gümrük vergisinde indirim veya muafiyet sağlanan ithalatın miktar veya değer limitini ifade eder.
• **Kota:** Belirli bir dönem itibarıyla yapılmasına izin verilen ithalatın miktar veya değer limitini ifade eder. Kota dağıtımı genellikle "ilk gelen ilk alır" yöntemiyle yapılır.

Gözetim Uygulaması:

İthalatın yerli üreticiler üzerindeki etkisini değerlendirmek için Müsteşarlık (İthalat Genel Müdürlüğü) tarafından verilen karardır. İleriye yönelik (Gözetim Belgesi düzenlenmesi yoluyla) veya geçmişe dönük (kayıt tutulması yoluyla) uygulanabilir.

Kayda Alma Suretiyle İleriye Dönük Gözetim:

• İthalatçılar, ithalattan önce bilgileri yetkili "Kayıt Merkezleri"ne kaydettirirler.
• Kayıt Belgesi 90 gün geçerlidir ve birden fazla beyanname için kullanılamaz.
• Brüt 50 kg veya daha az miktarda ithalat kayda alma uygulamasına tabi değildir.

DIŞ TİCARETTE TEKNİK DÜZENLEMELER VE STANDARDİZASYON

Temel Tanımlar:

• **Teknik Düzenleme:** Bir ürünün özellikleri, üretim yöntemleri, etiketleme ve uygunluk değerlendirmesi işlemlerini belirten ve **uyulması zorunlu** olan her türlü düzenlemedir.
• **Standart:** Ürünün özelliklerini belirten ve **uyulması ihtiyari** olan düzenlemedir (TSE tarafından onaylanır).
• **CE Uygunluk İşareti:** Ürünün, AB tarafından belirlenen asgari sağlık, emniyet ve çevre koşullarına uygunluğunu gösteren işarettir.

İthalat Denetimi ve Belgelendirme:

A.TR Belgesini haiz AB menşeli ürünler hariç olmak üzere, riskli ürünlerin ithalat denetimleri ilgili yönetmeliklere uygun olarak **Türk Standardları Enstitüsü (TSE)**'nce gerçekleştirilir.

ÖZEL İTHALAT TEBLİĞLERİNDEN ÖRNEKLER

Garanti Belgesi Aranacak Maddeler (İthalat: 2011/6):

Belirtilen GTİP'lerdeki eşyanın gümrük beyannamesinin tescilinde Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca onaylanacak **Garanti Belgesi** gümrük idarelerince aranır.

Kullanılmış veya Yenileştirilmiş Mallar (İthalat: 2011/9):

Bu kapsamdaki eşyalar için duruma göre doğrudan Gümrük İdaresi, Ulaştırma Bakanlığı, Denizcilik Müsteşarlığı veya Dış Ticaret Müsteşarlığı'ndan **İzin Belgesi** alınması gerekebilir.

İşçi Sağlığı ve İş Güvenliğini Etkileyen Maddeler (İthalat: 2011/13):

Bedelsiz numuneler hariç, belirtilen GTİP'lerdeki eşyanın ithalatında Gümrük İdarelerince **Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İşçi Sağlığı Merkezi'nden** alınacak belge aranır.